Τα κεριά και η ιστορία τους.
ΤΟ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟ ΕΟΡΤΟΛΟΓΙΟ
ΠΑΣΧΑ Ο ΕΟΡΤΑΣΜΟΣ και ΟΙ ΔΙΑΦΩΝΙΕΣ
ΔΕΚΑ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ και ΔΕΚΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
ΜΕ ΤΟ ΠΕΤΡΟ
ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΕΤΡΟ ΚΑΙ ΤΟΝ ΠΑΥΛΟ
ΓΙΑ ΤΟΝ ΓΙΩΡΓΟ και ΤΗΝ ΓΕΩΡΓΙΑ
για τον ΔΗΜΗΤΡΗ
για τον ΚΩΣΤΑ
........για μια Ελένη
για τους Σταμάτη, Πολυχρόνη...
Με την Αικατερίνη και την Υπατία…
Με πραγματικούς και πλασματικούς Αϊ-Βασίληδες...
ΓΙΑ ΤΗΝ ΒΑΡΒΑΡΑ
ΓΝΩΣΤΙΚΟΙ και ΑΠΟΚΡΥΦΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
Τα κεριά και η ιστορία τους.
Το φως προάγει τον πολιτισμό.
Το κερί ήταν μια από τις πρώτες μορφές παραγωγής τεχνητού φωτισμού. Εύκολο να παραχθεί, να μεταφερθεί, και σε πολλές περιπτώσεις φαγώσιμο. Για δυο χιλιάδες χρόνια φώτιζε τον δρόμο στους εξερευνητές, τους στρατιώτες, τους ιερείς και τους διανοούμενους.
Πενία τέχνας κατεργάζεται, και τα πρώτα κεριά μερικές φορές πήραν παράξενες μορφές για να αξιοποιήσουν τις διαθέσιμες πηγές. Όπως ο πολιτισμός έτσι και τα κεριά εξελίχθηκαν και πολλά από τα παλιά κεριά ελάχιστα μοιάζουν με αυτά που χρησιμοποιούμε σήμερα. Η χρήση και η εξέλιξη των κεριών φαίνεται ότι ξεκινάει από την προϊστορική εποχή, ωστόσο πολύ λίγα πράγματα είναι γνωστά σχετικά με την καταγωγή των κεριών. Αν και εικάζεται ότι τα πρώτα κεριά δημιουργήθηκαν από τους αρχαίους Αιγυπτίους οι οποίοι χρησιμοποιούσαν πυρσούς από καλάμια που τα βουτούσαν σε λίπος, ωστόσο αυτές οι κατασκευές δεν είχαν φυτίλι για να μπορούμε να τις θεωρήσουμε κεριά.
Πήλινα κηροπήγια που χρονολογούνται από τον 4ο αιώνα π.Χ. βρέθηκαν επίσης στην Αίγυπτο. Τα αρχαία κινέζικα και ιαπωνικά κεριά φτιάχτηκαν από κερί που προέρχεται από έντομα και σπόρους μέσα σε χάρτινα καλούπια σε σωληνωτό σχήμα. Κερί που προέρχονταν από βράσιμο κανέλας ήταν η βάση για δαδάκια που χρησιμοποιούσαν στους ναούς στην Ινδία. Στην Αμερική τα πρώτα γνωστά κεριά ανάγονται στον πρώτο αιώνα μ.Χ.. Οι ινδιάνοι της Αμερικής έκαιγαν λιπώδη ψάρια (κερόψαρα) σφηνωμένα σε διχαλωτά κλαδιά.
Από γραπτές πηγές κι από ευρήματα, είναι γνωστό πως στην Ευρώπη το κερί, χρησιμοποιείται ευρύτατα από τους Γαλάτες, τους Ρωμαίους, τους Ετρούσκους, και τους Έλληνες στην εθνική και θρησκευτική λατρεία, αλλά και σε τελετές και σε γάμους, σύμφωνα με τη μαρτυρία του Πλουτάρχου.
Η κηροπλαστική ωστόσο, σαν ξεχωριστός κλάδος τέχνης και όχι σαν παραγωγή φωτισμού, ήταν γνωστή στους Αιγυπτίους, στους Πέρσες, στους ανατολικούς λαούς και φυσικά στους Έλληνες. Στην αρχαία Ελλάδα, οι κηροτέχνες φτιάχνανε κυρίως πλαγγόνες, ανθρώπινα ομοιώματα και στέφανα, άνθη κ.ά. που τα χρησιμοποιούσαν στις εαρινές θρησκευτικές γιορτές. Από τον τέταρτο π.Χ. αιώνα ο αγαλματοποιός Λυσίστρατος ο Σικυώνιος χρησιμοποιεί κέρινα προπλάσματα και η κηροπλαστική γνωρίζει άνθιση.
Οι Ρωμαίοι είναι αυτοί που θεωρούνται ότι κατασκεύασαν πρώτοι κεριά με φυτίλι για να οδηγούν τους ταξιδιώτες μέσα στο σκοτάδι και για να φωτίζουν τα σπίτια τους και τους τόπους λατρείας τη νύχτα. Όπως οι αρχαίοι Αιγύπτιοι, έτσι και οι Ρωμαίοι βασίζονταν στο λίπος που συνέλεγαν από βοοειδή και πρόβατα σαν βασικό συστατικό για κεριά.
Δεν ήταν πριν τον μεσαίωνα όταν το μελισσοκέρι, ένα υλικό που παράγουν οι μέλισσες για να φτιάξουν τις κυψέλες τους, εμφανίστηκε σαν πρώτη ύλη για κεριά. Τα κεριά από μελισσοκέρι ήταν σημάδι βελτίωσης, ανατρέποντας τα φτιαγμένα από λίπος, καθώς αυτά δεν κάπνιζαν και δεν ανέδιδαν δυσάρεστη μυρωδιά όταν καίγονταν. Έτσι τα μελισσοκέρια καίγονταν αγνά και καθαρά. Όμως ήταν ακριβά και γι' αυτό μόνο οι εύποροι είχαν τη δυνατότητα να τα διαθέτουν. Παράλληλα η κηροπλαστική σαν τέχνη έφτασε σε ακμή κατά το μεσαίωνα , ιδίως στην Ιταλία και στη Γαλλία. Γύρω στον 13ο αιώνα μ.Χ. περιπλανώμενοι κηροποιοί πηγαίνουν από πόρτα σε πόρτα και φτιάνοντας καντήλια και κεριά για τους πελάτες τους από λίπος και μελισσοκέρι (για τους πλουσιότερους πελάτες). Τα πρώτα καλούπια για την κατασκευή κεριών εμφανίζονται τον 15ο αιώνα στο Παρίσι.
Η χρήση των κεριών αποκτά και θρησκευτική διάσταση. Από την εθνική λατρεία των αρχαίων Ελλήνων και των Ρωμαίων πήραν τη χρήση του κεριού και οι Χριστιανοί και μάλιστα, έχουν βρεθεί σε κατακόμβες παραστάσεις με παλαιοχριστιανικά κεριά. Στις μεγάλες Χριστιανικές γιορτές και τελετές έπαιρναν πανηγυρικό χαρακτήρα οι λαμπάδες και η χρήση τους συνδέονταν και με καθαρά λειτουργικές ανάγκες. Στο Βυζάντιο μάλιστα, σύμφωνα με μια προφορική παράδοση, ορισμένες λαμπάδες με ανάγλυφες κέρινες παραστάσεις δικέφαλων αετών και σταυρών, τις άναβαν μπροστά στο θρόνο της εκκλησίας, όπου κάθονταν ο αυτοκράτορας. Τέτοιες λαμπάδες άναβαν και δεξιά κι αριστερά από την ωραία πύλη και μπροστά σε εικονίσματα αγίων.
Οι γυναίκες των αποικιών προσέφεραν την πρώτη αμερικάνικη συμβολή στην κατασκευή κεριών, όταν ανακάλυψαν ότι βράζοντας τους γκριζωπούς καρπούς από φυτά δάφνης παρασκευάζονταν ένα κερί με γλυκιά μυρωδιά που καιγόταν καθαρά. Όμως, η παραγωγή κεριού με αυτόν τον τρόπο ήταν πολύ κουραστική. Σαν αποτέλεσμα, η διάδοση των κεριών από καρπούς δάφνης σύντομα υποβαθμίστηκε.
Η ανάπτυξη της φαλαινοθηρικής βιομηχανίας στα τέλη του 18ου αιώνα, έφερε την πρώτη σημαντική αλλαγή στην κατασκευή κεριών από την εποχή του μεσαίωνα, όταν το σπερματσέτο, ένα κερί που γινόταν από κρυσταλλοποιημένο λάδι κήτους, έγινε διαθέσιμο σε ποσότητα. Όπως και το μελισσοκέρι, το σπερματσέτο δεν προκαλούσε την εκδήλωση αποκρουστικής μυρωδιάς όταν καιγόταν. Επιπλέον το κερί σπερματσέτο ήταν σκληρότερο από τα άλλα δύο είδη, που γίνονταν από λίπος και μελισσοκέρι. Δεν μαλάκωνε ούτε έλιωνε το καλοκαίρι. Οι ιστορικοί σημειώνουν ότι τα πρώτα τυποποιημένα κεριά φτιάχτηκαν από κερί σπερματσέτο.
Κατά την διάρκεια του 19ου αιώνα, σημειώθηκε η πιο σημαντική ανάπτυξη της εποχής στην κατασκευή κεριών. Το 1811 ανακαλύπτεται η στεατίνη, το 1825 το στριφτό φυτίλι και το 1834 ο εφευρέτης Joseph Morgan παρουσίασε μια μηχανή, η οποία επέτρεπε την διαρκή παραγωγή κεριών με καλούπι, χρησιμοποιώντας ένα κύλινδρο που ωθούσε ένα κινούμενο πιστόνι και εξήγαγε τα κεριά καθώς στερεοποιούνταν.
Περισσότερες εφαρμογές στην κατασκευή κεριών αναπτύχθηκαν το 1850 με την παρασκευή κεριού παραφίνης από λάδι και αργιλικό σχιστόλιθο (πετροκάρβουνο). Με διαδικασία διύλισης το ίζημα που έμενε μετά την απόσταξη του "αργού" πετρελαίου, έδινε ένα γαλαζωπό-άσπρο κερί που καιγόταν καθαρά και χωρίς ανεπιθύμητη οσμή. Η μεγαλύτερη σπουδαιότητα ήταν το κόστος του - το κερί παραφίνης ήταν πολύ οικονομικό στην παρασκευή σε σχέση με κάθε προηγούμενη καύσιμη ύλη. Και ενώ το χαμηλό σημείο τήξης της παραφίνης μπορούσε να είναι απειλή για την δημοτικότητά της, η ανακάλυψη του στεατικού οξέος έλυσε το πρόβλημα. Σκληρό και ανθεκτικό, το στεατικό οξύ παρασκευαζόταν σε ποσότητες από το τέλος του 19ου αιώνα. Από αυτήν την περίοδο, τα περισσότερα βιομηχανικά κεριά αποτελούνται από παραφίνη και στεατίνη.
Με την παρουσίαση των φωτεινών λαμπτήρων το 1879, η κατασκευή κεριών παρήκμασε μέχρι το τέλος του αιώνα που το ενδιαφέρον για τα κεριά αναζωπυρώθηκε.
Η βιομηχανία κεριών αναβαθμίστηκε κατά τη διάρκεια του δεύτερου μισού του 20ου αιώνα με την ανάπτυξη των αμερικάνικων βιομηχανιών πετρελαίου και κρεάτων. Με την εξάπλωση του αργού πετρελαίου και των προϊόντων κρέατος, ήρθε επίσης και η εξάπλωση των υποπροϊόντων που είναι τα βασικά συστατικά της σύγχρονης κηροπλαστικής, της παραφίνης και της στεατίνης.
Η κηροπλαστική συνεχίζεται και σήμερα με λίγες αλλαγές, κυρίως στις φόρμες και στο στυλ. Η τεχνολογία των καλουπιών αναπτύχθηκε και νέα πρόσθετα όπως βαφές και αρώματα είναι πια διαθέσιμα. Τα περισσότερα μοντέρνα κεριά είναι φτιαγμένα από παραφίνη αν και το μελισσοκέρι τα τελευταία χρόνια έχει ανεβεί σε δημοτικότητα.
Αν και η βιομηχανοποίηση έφερε πολλές αλλαγές στον κόσμο μας, ένας μεγάλος αριθμός κεριών γίνεται ακόμα με το χέρι. Αν και χρησιμοποιούμε πια ηλεκτρικές κουζίνες και συσκευές για να λειώσουμε κεριά, όπως επίσης και μοντέρνα καλούπια και υλικά η βασική διαδικασία παρασκευής τους παραμένει η ίδια εδώ και αιώνες.
Χωρίς να είναι πια η κύρια πηγή φωτισμού, τα κεριά, συνεχίζουν ν' αυξάνουν σε δημοτικότητα και χρήση. Σήμερα τα κεριά χρησιμοποιούνται για να δημιουργήσουν ρομαντική ατμόσφαιρα, για να δώσουν πρόσθετη ποιότητα στη διακόσμηση, για να δώσουν συμβολικό χαρακτήρα σε γιορτές και τελετές. Σε κάθε περίπτωση συνεχίζουν να μας χαρίζουν μια ιδιαίτερη λάμψη και θαλπωρή που απολαμβάνουμε όλοι μας.
το χριστιανικό εορτολόγιο
 |
| «ΠΑΙΔΙΚΗ ΣΥΝΑΥΛΙΑ», ΠΙΝΑΚΑΣ ΤΟΥ Γ. ΙΑΚΩΒΙΔΗ |
Η «υιοθέτηση» των Χριστουγέννων
 |
| «ΚΑΛΑΝΤΑ», ΠΙΝΑΚΑΣ ΤΟΥ ΝΙΚΗΦΟΡΟΥ ΛΥΤΡΑ |
Δεν ήξεραν την καταγωγή του, πότε και πού γεννήθηκε. Οσο ο χριστιανισμός καθορίζεται από τις ιουδαϊκές παραδόσεις δεν τίθεται ζήτημα γιορτασμού των γενεθλίων του Χριστού, γιατί οι Ιουδαίοι δε γιόρταζαν τα γενέθλια κανενός. Δεν είχαν τέτοια γιορτή για τους προφήτες τους. Θεωρούσαν ασέβεια να γιορτάζουν τα γενέθλια βασιλιάδων και άλλων προσώπων. Η γιορτή των γενεθλίων όμως συνηθιζόταν στις εξωπαλαιστινιακές περιοχές. Ο ελληνορωμαϊκός κόσμος γιόρταζε τα γενέθλια όχι μόνο των μεγάλων ανδρών και επίσημων προσώπων, αλλά και θεών και ηρώων.
Από το 2ο μ.Χ. αιώνα που ο χριστιανισμός αρχίζει να βγαίνει από τα όρια της Παλαιστίνης, πολλαπλασιάζονται οι αδελφότητες στους λαούς της Μεσογείου, υποχωρεί ο ιουδαϊσμός και επικρατεί ο εθνικοχριστιανισμός στις αδελφότητες. Ετσι άρχισαν να διαμορφώνονται νέες αντιλήψεις που συνέδεαν το χριστιανισμό με τις λατρευτικές συνήθειες του ασιατικού και μεσογειακού κόσμου και καθιέρωσαν τα γενέθλια του Χριστού σαν επίσημη γιορτή του χριστιανισμού.
Αρχικά, σύμφωνα με την παλαιστινιακή παράδοση, γιόρταζαν τη Γέννηση του Χριστού στις 6 Γενάρη, ημέρα που, όπως πίστευαν, ο Γιάχβε (ο Κύριος, ο Θεός) έπλασε τον Αδάμ. Αφού δεν ήξεραν πότε γεννήθηκε ο Ιησούς παραδέχτηκαν πως γεννήθηκε την ίδια ημέρα με τον πρωτόπλαστο και την είπανε Επιφάνια ή Θεοφάνια, δηλαδή φανέρωση του Ιησού.
Την έκφραση αυτή, με την οποία αντικαθιστούσαν τη λέξη γέννηση την είχαν και άλλοι λαοί.
Υπήρχε στην αρχαιότητα η γιορτή των Θεοφανίων στους Δελφούς και περιλάμβανε τα αποκαλυπτήρια αγαλμάτων του Απόλλωνα και άλλων θεών. Τον 3ο αιώνα βρίσκουμε στην Αλεξάνδρεια, κέντρο της ελληνικής σκέψης, τη γιορτή των Επιφανίων αναφερόμενη στην εμφάνιση του θεού στη Γη χωρίς καμία σχέση όμως με τη γέννηση ή τη βάπτιση του Χριστού. Οι Αιγύπτιοι τιμούσαν την 6η Γενάρη σα γιορτή «επιφανείας του Οσιρι».
Οι πρώτοι χριστιανοί, μέχρι τον 4ο αιώνα, στις 6 Γενάρη γιόρταζαν τα Χριστούγεννα. Με τον καιρό και υπό την επίδραση του ρωμαϊσμού η γιορτή μετατέθηκε στις 25 Γενάρη. Οι Ρωμαίοι στις 25 Γενάρη γιόρταζαν τη γιορτή Natalis Solis Invicti (γενέθλια γιορτή του νικητή Ηλιου). Πάνδημη γιορτή συμποσίων και εύθυμων συγκεντρώσεων πολύ αγαπητή στο λαό. Και οι Πέρσες την ίδια μέρα γιορτάζανε τιμώντας τον Ηλιο και τον Μίθρα.
Ετσι υπό την επίδραση Ρωμαίων και Περσών οι χριστιανοί δέχτηκαν την 25η Δεκέμβρη ως ημέρα γέννησης του Χρίστου, προσωποποιώντας στον Ηλιο τον Ιησού, με όλα τα έθιμα του εθνικού πανηγυρισμού: ο ανθοστολισμός των οικιών, το χριστουγεννιάτικο δέντρο, η διανομή δώρων στα παιδιά, οι χοροί και οι οικογενειακές συγκεντρώσεις. Πιθανότατα περί τα τέλη της βασιλείας του Κωνσταντίνου καθιερώθηκε η 25η Δεκέμβρη ως ημέρα γέννησης του Χριστού.
Η αποδοχή της 25ης Δεκέμβρη συνοδεύτηκε και από την υιοθέτηση εκ μέρους των χριστιανών της 25ης Μάρτη ως γιορτή του Ευαγγελισμού. Οι Ρωμαίοι αυτή την ημέρα τιμούσαν με χαρές και γλέντια τη «μητέρα των θεών» - ήταν μια μεγάλη ρωμαϊκή γιορτή. Από τις 25 Μάρτη έως τις 25 Δεκέμβρη είναι ακριβώς εννέα μήνες και έτσι η 25η Μάρτη καθιερώθηκε σαν ημέρα του Ευαγγελισμού της Παναγιάς (η σύλληψη και ενσάρκωση του Χριστού) και τη «μητέρα των θεών» διαδέχτηκε η «μητέρα του θεού».
Οι πρώτοι χριστιανοί γιόρταζαν μόνο τις παλιές εβραϊκές γιορτές. Λίγο αργότερα, με την επέκταση του χριστιανισμού, γιόρταζαν «χριστιανικά» το Πάσχα (την ανάσταση του Κυρίου και όχι το εβραϊκό, που αναφερόταν στη διάβαση της Ερυθράς Θάλασσας) και την Πεντηκοστή (όχι πλέον τις δέκα εντολές που παρέλαβε ο Μωυσής, αλλά την κάθοδο - επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος).
Επί μεγάλου Κωνσταντίνου η Εκκλησία έλαβε αυστηρά μέτρα να μη συνεορτάζουν οι χριστιανοί με τους εβραίους.
Η τακτική της Εκκλησίας να υιοθετεί προχριστιανικές γιορτές δίνοντάς τους χριστιανικό περιεχόμενο συνέχισε μέχρι τον 6ο αιώνα.
Οι εκχριστιανισμένοι εθνικοί συνέχιζαν να πανηγυρίζουν τις παλιές γιορτές και έτσι η Εκκλησία αναγκάστηκε να τις αποδεχτεί εκχριστιανίζοντάς τις. Αλλά και να ταυτίσει ήρωες, ημίθεους και θεού με χριστιανούς μάρτυρες. Π.χ. ο Περσέας έγινε άγιος Γεώργιος, ο Ηλιος έγινε προφήτης Ηλίας, ο θεός Διόνυσος άγιος Τρύφωνας, ο Ποσειδώνας άγιος Νικόλαος κλπ
Ονοματοποιία
Οι γιορτές αυτές αποτέλεσαν τη βάση για το σχηματισμό ονομάτων, π.χ. Ευάγγελος (από τη γιορτή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου), Θεοφάνης από τη γιορτή των Θεοφανίων κλπ. Το Θεοφάνης (< θεο+φάνης < φαίνω, -ομαι) είναι προχριστιανικό όνομα, υπήρχε και αντίστοιχη γιορτή (γνωστός μας είναι ο ιστορικός Θεοφάνης από τη Μυτιλήνη 1 π.Χ.). Σε δείγμα 28.076 ανδρικών ονομάτων έχει 58 εμφανίσεις (ποσοστό 0,20%). Από αυτό προέρχονται τα θηλυκά Θεοφανία (11 εμφανίσεις σε δείγμα 15.114 γυναικείων ονομάτων), Θεοφανώ (6 εμφανίσεις).Η διάδοση και χρήση των ονομάτων είναι σε αναντιστοιχία με το κύρος της γιορτής. Τα Θεοφάνια κοινώς αποκαλούνται γιορτή των Φώτων. Εξ ου και Φώτης (με 172 εμφανίσεις - 0,61%) - αυτός που φωτίζει - Φώτω (2 εμφανίσεις). Φωτούλα (2 εμφανίσεις) και Φανή (46 εμφανίσεις - 0,30%). Η Εκκλησία συνδέει και τα ονόματα Φωτεινός (2 εμφανίσεις) και Φωτεινή (134 εμφανίσεις - 0,88%) με τα Θεοφάνια (τα γιορτάζει την ίδια ημέρα), όμως αυτά ανήκουν στην κατηγορία των ονομάτων που προέρχονται ή οφείλουν τη διάδοσή τους σε «Παρομοίωση προς το περιβάλλον και τη φύση» και δείχνουν μια ιδιότητα του ανθρώπου που τα φέρει (Φωτεινός = αυτός που εκπέμπει φως, που φωτίζει). Με τη βάπτιση του Χριστού σχετίζονται και τα ονόματα Ιορδάνης (20 εμφανίσεις) - από τον ποταμό Ιορδάνη - Ιορδάνα (1 εμφάνιση) και Ιορδανία (2 εμφανίσεις).
Μέρες που είναι και άσχετα από το «πιστεύω» μας, ευχόμαστε «ζωή Αβραμιαία»...
ΠΑΣΧΑ Ο ΕΟΡΤΑΣΜΟΣ και ΟΙ ΔΙΑΦΩΝΙΕΣ
 |
| Η εικόνα του Μωυσή σε τοιχογραφία, η οποία βρίσκεται σε μουσείο του Βατικανού |
Ο ημερολογιακός καθορισμός αλλά και ο τρόπος εορτασμού του Πάσχα, τα έθιμα και οι παραδόσεις τα πρώτα χριστιανικά χρόνια αποτέλεσαν τις βασικές αιτίες για την εμφάνιση διαφορών μεταξύ των κληρικών αλλά και των πιστών.
Η πρώτη διαφορά που παρουσιάστηκε ήταν αν οι πιστοί θα έμεναν ημερολογιακά και χρονικά πιστοί στο γεγονός της Σταύρωσης και της Ανάστασης. Οι χριστιανοί της Μικράς Ασίας γιόρταζαν τη 14η ημέρα του μήνα Νισσάν, οπότε και συνελήφθη και σταυρώθηκε ο Χριστός κατά τη διάρκεια του εβραϊκού Πάσχα, ανεξάρτητα από την ημέρα που έπεφτε ημερολογιακά, αν ήταν Δευτέρα ή Τρίτη, Παρασκευή ή Κυριακή.
Στις άλλες Εκκλησίες της Ανατολής αλλά και στη Δύση οι χριστιανοί γιόρταζαν το Πάσχα την Κυριακή της πανσελήνου μετά την εαρινή ισημερία και νήστευαν την Παρασκευή και το Σάββατο. Η πρώτη ένταση, οι πρώτες έριδες, επισημαίνει ο κ. Μπελέζος, έγιναν αισθητές το 150 και το 155 μ.Χ. Τα προβλήματα που παρουσιάστηκαν αρχικά υπερκέρασε ο Αγιος Πολύκαρπος Σμύρνης και στη συνέχεια στα τέλη του 2ου αιώνα ο Επίσκοπος Λυών Αγιος Ειρηναίος. Τελικά, τονίζει ο καθηγητής της Θεολογικής Σχολής, «επικράτησε η ελληνορωμαϊκή χριστιανική παράδοση, καθώς η μικρασιατική χαρακτηρίστηκε ιουδαΐζουσα».
«Μάλιστα», προσθέτει, «σταδιακά άρχισαν να υπολογίζουν διαφορετικά και την εαρινή πανσέληνο για να μη συμπίπτει το εβραϊκό με το χριστιανικό Πάσχα».
Στη Μικρά Ασία ο Επίσκοπος Ιεραπόλεως Απολλινάριος επικαλούνταν τα όσα αναφέρει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης. Οι οπαδοί της αντίληψης του Απολλιναρίου ακολουθούσαν ακόμη και την εβραϊκή νηστεία των Αζύμων.
Αντίθετα ο Επίσκοπος Σάρδεων Μελίτων ερμήνευε τους λεγόμενους συνοπτικούς Ευαγγελιστές, δηλαδή τον Μάρκο, τον Ματθαίο και τον Λουκά, και έλεγε ότι τη 14η του μήνα Νισσάν πραγματοποιήθηκε ο Μυστικός Δείπνος, το Πάθος. Και οι πιστοί αυτής της αντίληψης νήστευαν την Παρασκευή και το Σάββατο, δηλαδή τις παραμονές της Ανάστασης.
Οριστικά το Πάσχα αποφασίστηκε να εορτάζεται την πρώτη Κυριακή μετά την πανσέληνο της εαρινής ισημερίας με τα ημερολογιακά δεδομένα που ίσχυαν τότε κατά τη διάρκεια της ΑΔ Οικουμενικής Συνόδου, η οποία συγκλήθηκε στη Νίκαια της Βιθυνίας από τον Αυτοκράτορα Κωνσταντίνο και στην οποία συμμετείχαν 300 Επίσκοποι.
Ο αμνός:Προέρχεται από την Εξοδο των εβραίων. Για τους χριστιανούς αποτελεί το αληθινό Πάσχα. Είναι αυτός που θυσιάστηκε και έχυσε το αίμα του στον σταυρό.
Ψητό αρνί: Εβραϊκό έθιμο το οποίο το βλέπουμε και στο Βυζάντιο. Τη σούβλα τη συναντάμε σε όλους τους νομαδικούς πληθυσμούς.
Το συναντάμε έντονα και στους αρματολούς και κλέφτες την προεπαναστατικής Πελοποννήσου. Κόκκινα αβγά: Σε πάρα πολλές παραδόσεις συμβολίζουν τη ζωή. Το έθιμο προέρχεται από την εποχή του Βυζαντίου. Συμβολίζει το αίμα με το οποίο άλειψαν οι εβραίοι το ανώφλι της πόρτας τους για να σωθούν από τον τιμωρό Αγγελο. Σημαίνει τη νέα δημιουργία, τη ζωή που βγαίνει μέσα από τον τάφο και την Ανάσταση. Το αίμα της θυσίας του Χριστού μεταβάλλεται σε χρώμα χαράς και ομορφιάς. Είναι χαρακτηριστικό ότι στη ρωσική γλώσσα η ίδια λέξη («κράσναγια») χρησιμοποιείται για να προσδιορίσει και το όμορφο και το κόκκινο.
Λαμπάδες:Συμβολίζουν το φως, το Ανέσπερο Φως της αναστημένης παρουσίας του Χριστού το οποίο φωτίζει τους πιστούς. Χρησιμοποιήθηκαν αρχικά στις βαπτίσεις που γινόταν κατά τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες τη διακαινήσιμο εβδομάδα, δηλαδή την εβδομάδα μετά την Κυριακή της Ανάστασης.
Ασπασμός της συγγνώμης:Αρχικά υπήρχε σε κάθε θεία λειτουργία, αλλά τώρα απέμεινε μόνο στη Λειτουργία της Αναστάσεως.
Τα καινούργια ρούχα:Το έθιμο προέρχεται από τις βαπτίσεις που γίνονταν την περίοδο μετά το Πάσχα, ύστερα από μια μακρά βαπτισματική κατήχηση η οποία περιελάμβανε και νηστεία. Επίσης συμβαδίζει με τον στίχο του ψαλμού «χιτώνα μοι παράσχου φωτεινόν ο αναβαλλόμενος φως ως ιμάτιον». Τα καινούργια ρούχα για τον εορτασμό του Πάσχα είναι έθιμο από τη βυζαντινή εποχή, όπως μαρτυρείται από τον στίχο των Πτωχοπροδρομικών Ποιημάτων, όπου η γυναίκα του ποιητή διαμαρτύρεται: «Δεν θα κάνω πασχαλίαν εφέτος», διότι δεν είχε καινούργια ρούχα.
Δέκα ερωτήσεις και δέκα απαντήσεις
 |
| ΤΕΧΝΙΤΗΣ ΛΑΞΕΥΕΙ ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ |
1) Γιατί είναι πολλά;
Γιατί όχι, δηλαδή, «Χριστούγεννο»; Γιατί πληθυντικός και όχι ενικός αριθμός; Εύλογη η απορία για κάποιον που δεν ασπάζεται το δόγμα «πίστευε και μη ερεύνα». Ως εκ τούτου ερευνώντας φθάνει κανείς σε δύο διαφορετικές απαντήσεις. Η πρώτη θέλει την προέλευση του πληθυντικού να βρίσκεται στον ελληνορωμαϊκό κόσμο και στις εορτές του: στα Κρόνια για τους αρχαίους Ελληνες και στα Σατουρνάλια για τους Ρωμαίους (προς τιμήν του θεού Σατούρνους, που αντιστοιχούσε στον Κρόνο). Η άλλη απάντηση βρίσκεται σε μια αρχαία ιουδαϊκή εορτή, τα Πουρείμ (από το όνομα Πουρ), η οποία εορταζόταν από τον 5ο αιώνα π.Χ.
2) Ελατο ή βελανιδιά;
Η ιστορία έχει ως εξής: περί το 750 ο μετέπειτα Αγιος Βονιφάτιος, προστάτης των Γερμανών- τότε ήταν απόστολος-, ξεκίνησε να προσηλυτίσει στον χριστιανισμό τους κατοίκους της Φριζίας (Κάτω Σαξονία), που ήταν ακόμη παγανιστές. Οι Φρίζιοι, οι οποίοι μιλούσαν μια αρχαία αγγλική διάλεκτο, γεγονός που δυσκόλευε τη συνεννόηση μαζί τους, λάτρευαν την αιωνόβια βελανιδιά, ιερό δέντρο του θεού τους Θωρ, επάνω στην οποία έκαναν θυσίες. Προκειμένου να τους πείσει ο Αγιος Βονιφάτιος άρχισε, σύμφωνα με τον θρύλο, να πριονίζει τη βελανιδιά για να την κόψει, κάτι όχι πολύ εύκολο βεβαίως, ώσπου φύσηξε ένας πολύ δυνατός άνεμος και την ξερίζωσε. Αυτό θεωρήθηκε θαύμα και έκανε τους ανθρώπους να στραφούν ομαδικά στον χριστιανισμό, ενώ στη θέση της βελανιδιάς φύτρωσε αργότερα ένα έλατο το οποίο οι χριστιανοί θεώρησαν ευλογημένο. (Παρεμπιπτόντως, ο Αγιος Βονιφάτιος μαρτύρησε μερικά χρόνια αργότερα από τους εναπομείναντες φρίζιους παγανιστές.) Αξίζει να αναφερθεί πάντως ότι η ιερή βελανιδιά λατρευόταν και στην αρχαία Ελλάδα και συγκεκριμένα στο αρχαιότερο ελληνικό ιερό, της Δωδώνης, όπου οι ιερείς μάλιστα προμήνυαν τα μελλούμενα ανάλογα με το θρόισμά της!
3) Ποιο ήταν το πρώτο χριστουγεννιάτικο δέντρο που στολίστηκεστην Ελλάδα;
Ηταν το δέντρο ενός Βαυαρού, του Οθωνα βεβαίως, και δεν στολίστηκε στην Αθήνα αλλά κατά πρώτον στο Ναύπλιο, όπου διέμεινε για περίπου έναν χρόνο, από το 1833, ο νεαρός βασιλιάς, έχοντας φέρει μαζί του από το Μόναχο και τα έθιμα της πατρίδας του.
Τον επόμενο χρόνο το δέντρο στολίστηκε στην αθηναϊκή βασιλική κατοικία- ακόμη δεν είχαν χτιστεί τα ανάκτορα-, από όπου περνούσαν όλοι οι Αθηναίοι κάνοντας ουρές για να το θαυμάσουν. Εκεί στην πατρίδα του Οθωνα στόλιζαν έλατο από το 1539, αλλά τα πρώτα στολίδια του ήταν τρόφιμα, ενδύματα και άλλα χρήσιμα είδη, τα οποία με την πάροδο του χρόνου εξελίχθηκαν σε διακοσμητικά αντικείμενα.
4)Να στολίσω καραβάκι, δηλαδή;
Γερμανικό το έθιμο, χωρίς αμφιβολία, από την άλλη όμως το καραβάκι τι δουλειά είχε στη Στερεά Ελλάδα και επάνω στα βουνά της Θεσσαλίας ή της Ηπείρου; Επιπλέον υπάρχει και άλλη εκδοχή. Την λένε «ειρεσιώνη» και στην αρχαία Ελλάδα ήταν ένα κλαδί ελιάς ή δάφνης στο οποίο έπλεκαν λευκές ή κόκκινες μάλλινες κορδέλες και κρεμούσαν φθινοπωρινούς καρπούς. Την περιέφεραν παιδιά από σπίτι σε σπίτι, τοποθετώντας μάλιστα επάνω της ψωμί, μέλι, λάδι, κρασί και τελικώς την αφιέρωναν στους θεούς. Πολύ συχνά όμως την κρεμούσαν έτσι στολισμένη στις πόρτες των σπιτιών, προς τιμήν του Ηλίου και των Ωρών. Οπωσδήποτε επρόκειτο για ένα σύμβολο ευφορίας με το οποίο επικαλούνταν τη συνδρομή των θεών για να έχουν καλή σοδειά και ευγονία στο σπιτικό τους. Οι ειρεσιώνες έμεναν μάλιστα έξω από τα σπίτια ακόμη και όταν είχαν ξεραθεί. Ας θυμηθούμε τον Αριστοφάνη στον «Πλούτο», όπου μια ηλικιωμένη γυναίκα φωνάζει σε έναν προσβλητικό νέο: «Λυπήσου με,μη φέρνεις τον δαυλό σου τόσο κοντά στο πρόσωπό μου».Για να επέμβει ο Χρεμύλος:«Εχει δίκιο γιατί,αν αρπάξει μια σπίθα, θα καεί σαν παλιά ειρεσιώνη!».
5) Ελεγε ο Ομηρος κάλαντα;
«Παίδες αμφιθαλείς» τραγουδούσαν την ειρεσιώνη στην αρχαία Ελλάδα, παιδιά είναι σήμερα και οι καλαντιστές. Στη Θράκη μάλιστα λέγονται «μανοκυρουδάτοι» και κρατούν στο χέρι στολισμένα ραβδιά! Και όσο για τους στίχους των τραγουδιών πρώτος διδάξας είναι ο Ομηρος: «Ερχόμαστε στο σπίτι ενός πλούσιου νοικοκύρη.Αφήστε τις πόρτες ανοιχτέςγιατί μπαίνει ο Πλούτος και μαζί του η Χαρά και η Ειρήνη.Να ΄ναι γεμάτα πάντα τα σταμνιά τουκαι στη σκάφη του ζυμώματος το ζυμάρι να φουσκώνει ψηλά».Αλλως «Στο σπίτι ετούτο που ΄ρθαμε του πλουσιονοικοκύρη...»κτλ., κτλ.
6) Να τα πούμε ή να τα παραπέμψουμε στις καλένδες;
Είτε μας αρέσει είτε όχι, από τις ρωμαϊκές «καλένδες» πήραν το όνομά τους τα κάλαντα. Χρειάστηκε βέβαια μακρός δρόμος ώσπου να γίνει αυτό. Οι καλένδες- από τη λέξη calo, που σήμαινε καλώ, ονομάζωσυνδέονταν με την έναρξη κάθε μήνα η οποία ανακηρυσσόταν από τον Ποντίφικα με τη φράση «Calo Juno novella»- ήταν οι πρώτες ημέρες του μήνα, οι νεομηνίες δηλαδή. Και ειδικά αυτές του Ιανουαρίου ήταν οι περιφημότερες γιατί τότε γιορταζόταν η έλευση του νέου έτους. Δώρα, όπως μέλι, ξερά σύκα, χουρμάδες αλλά και μικρά νομίσματα, τις συνόδευαν και βεβαίως ευχές και ανταλλαγές επισκέψεων μεταξύ φίλων και συγγενών. Στους πρώτους αιώνες του χριστιανισμού οι καλένδες είχαν διατηρηθεί ως εορτές και πανηγύρεις της 1ης Ιανουαρίου. Η Στ Δ Οικουμενική Σύνοδος της Κωνσταντινούπολης, όμως, το 662, τις απαγόρευσε. Αλλά, δεδομένου ότι επρόκειτο για έθιμο αιώνων που η διακοπή του μπορούσε να δημιουργήσει μεγάλη αναστάτωση και δυσαρέσκεια στον κόσμο, βρέθηκε μια συμβιβαστική λύση: τα κάλαντα, τα δημοτικά ευχητικά τραγούδια που διατηρήθηκαν ως σήμερα. Οσο για τη φράση «παραπέμπεται στις καλένδες», που σημαίνει κάτι το οποίο διαρκώς αναβάλλεται, προέρχεται από το γεγονός ότι στους Ελληνες δεν υπήρχαν καλένδες, άρα δεν υπήρχε και καμία περίπτωση το όποιο ζήτημα να τακτοποιηθεί.
7) Γιόρταζαν τα γενέθλια του Χριστού οι πρώτοι χριστιανοί;
Οχι, διότι τα γενέθλια θεωρούνταν παγανιστική εορτή και ως εκ τούτου ήταν ανεπίτρεπτο για τους χριστιανούς να τα γιορτάζουν. Η Εκκλησία διακήρυττε ότι ήταν αμαρτία το να σκοπεύει κάποιος να τηρήσει τα γενέθλια του Χριστού «σαν να ήταν ο βασιλιάς Φαραώ»! Και ο Ωριγένης μάλιστα τον 3ο αιώνα πίστευε ότι«ο φαύλος τα γενέσεως αγαπών πράγματα εορτάζει γενέθλιον»και ότι«επ΄ ουδεμιάς γραφής εύρομεν υπό δικαίου γενέθλιον αγομένην». Ετσι επί τέσσερις αιώνες μετά τον θάνατο του Χριστού ουδείς εγνώριζε πότε ακριβώς γεννήθηκε. Αλλωστε ακόμη δεν είχαν καταλήξει στο έτος γέννησης... Επιπλέον η ημέρα του θα νάτου που θα έφερνε την ανάσταση του Θεανθρώπου ήταν η σημαντική.
8) Και γιατί στις 25 Δεκεμβρίου;
Το γεγονός είναι ότι η επιλογή της 25ης Δεκεμβρίου για τη γέννηση του Χριστού είναι κι αυτή μια σύμβαση όπως πολλές άλλες. Και αυτό παρ΄ ότι η Εκκλησία κατά τον 4ο και 5ο αιώνα πρέσβευε πως πράγματι ο Χριστός είχε γεννηθεί τη συγκεκριμένη ημερομηνία. Ο Χρυσόστομος μάλιστα επικαλείται προς τούτο την ημερομηνία της απογραφής του Κυρηνίου που διατηρούνταν στα ρωμαϊκά αρχεία. Εκ των υστέρων όμως θεωρείται βέβαιονότι οι χριστιανοί θέλησαν να αντιδράσουν με αυτόν τον τρόπο στη ρωμαϊκή ειδωλολατρική εορτή των Σατουρναλίων (ή να την υπερκαλύψουν), που εορταζόταν από 17 ως 23 Δεκεμβρίου, δηλαδή την περίοδο του χειμερινού ηλιοστασίου. Και αυτό γιατί η συγκεκριμένη γιορτή είχε εκπέσει πολύ από την αρχική μορφή της και είχε καταλήξει σε ακραίες διασκεδάσεις με άφθονη οινοποσία και ακολασίες.Η 25η του μήνα, από την άλλη, ήταν πολύ σημαντική για τον παγανιστικό κόσμο αφού ήταν η γιορτή του Ηλίου. Πιστεύεται λοιπόν ότι η επιλογή της από τον Μεγάλο Κωνσταντίνο για τον εορτασμό των Χριστουγέννων έγινε επίτηδες ως μια προσπάθεια σύνδεσης του Ηλίου με τον Χριστό.
9)Φθινόπωρο, χειμώνα ή άνοιξη γεννήθηκε ο Χριστός;
O διευθυντής του Ευγενιδείου Πλανηταρίου κ. Διονύσης Σιμόπουλος στο βιβλίο τουΤο άστρο των Χριστουγέννων ανατρέπει τα καθιερωμένα: «Σε μία μόνο εποχή του έτους οι βοσκοί “φυλάσσουν φυλακάς της νυκτός επί την ποίμνην αυτών”,όπως αναφέρεται στο Κατά Λουκάν Ευαγγέλιο:την άνοιξη,όταν τα νεογέννητα αρνάκια χρειάζονται τη βοήθειά τους.Οπότε η γέννηση του Χριστού έγινε μάλλον την άνοιξη»λέει. Αλλωστε, σύμφωνα με ειδικούς επιστήμονες, η Βηθλεέμ τον Δεκέμβριο ήταν βυθισμένη στην παγωνιά και στη βροχή. Δεν θα ήταν λοιπόν λογικό να παραμένουν με τέτοιες συνθήκες βοσκοί και πρόβατα στην ύπαιθρο.
10) Ποια η σχέση του Χριστού με τον Δία;
Κάθε χρόνο γεννιόταν ο Δίας στο περίφημο Ιδαίο Αντρο της Κρήτης και κάθε χρόνο πέθαινε για να ξαναγεννηθεί. «Βηθλεέμ του αρχαίου κόσμου» το αποκαλεί μάλιστα σε άρθρο του («Το Βήμα», 30 Δεκεμβρίου 2007) ο κ. Μιχάλης Τιβέριος, καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο. Προγενέστερο ενδεχομένως ήταν το Δικταίο Αντρο. Σε αυτόν τον Δικταίο Δία, νεαρό και αγένειο, αναφέρεται μάλιστα ένας αρχαίος ύμνος που βρέθηκε χαραγμένος επάνω σε λίθο.
Οπως γράφει ο κ. Τιβέριος,«στην αρχή του ύμνου οι ασπιδοφόροι νέοι χαιρετούν τον “παντοδύναμο νεανίσκο” (“μέγιστε κούρε,χαίρε”) και τον ικετεύουν να αφήσει τον ουράνιο θρόνο του, εκεί όπου είναι πρώτος ανάμεσα στους άλλους θεούς,και να επαναλάβει την ετήσια κάθοδό του στον ιερό τόπο της γέννησής του».Στη συνέχεια τον ευχαριστούν για τα καλά που έκανε για τους ανθρώπους τη χρονιά που πέρασε και δέονται να φροντίσει τα ανάλογα και για την ερχομένη. Είναι ένας ύμνος που παρουσιάζει χτυπητές ομοιότητες με αντίστοιχες ευχές της Εκκλησίας.
Με τον Πέτρο
 |
| ΤΟ ΚΑΨΙΜΟ ΤΟΥ ΙΟΥΔΑ (ΠΟΥ ΣΥΝΗΘΙΖΕΤΑΙ ΣΕ ΠΑΡΑ ΠΟΛΛΑ ΜΕΡΗ) ΑΠΟΗΧΟΣ ΤΩΝ ΔΡΩΜΕΝΩΝ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΟΥ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΕΙΝΑΙ Η ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΙΚΗ ΤΙΜΩΡΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΔΟΤΗ, ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΞΙΛΕΩΘΗΚΕ ΟΥΤΕ ΜΕ ΤΟΝ ΑΥΤΟΧΕΙΡΙΑΣΜΟ ΤΟΥ. ΟΜΩΣ ΣΤΗΝ ΟΥΣΙΑ ΕΙΝΑΙ ΠΡΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟ ΕΘΙΜΟ ΜΕ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΑΠΟΤΡΕΠΤΙΚΟ Η ΚΑΘΑΡΤΙΚΟ ΚΑΙΝΕ ΤΟ ΔΑΙΜΟΝΑ ΤΟΥ ΚΑΚΟΥ |
Το κανονικό του όνομα ήταν Σίμων. Ο Ιησούς τον αποκαλούσε Κήφα, δηλαδή πέτρα και έτσι έμεινε γνωστός στους ελληνόφωνους χριστιανούς ως Πέτρος. Ο Ιησούς για λόγους περιφρούρησης της οργάνωσης και της πολιτικής δράσης εργαζόταν συνωμοτικά. Αλλαζε τα ονόματα των μαθητών του. Τους έδινε ονόματα συμβολικά. Τον Σίμωνα τον ονόμασε Κήφα, τον Ιάκωβο και τον Ιωάννη «παιδιά της βροντής» (Οι τρεις τους ήταν οι πιο έμπιστοι μαθητές του).
Μετά τη σύλληψη και σταύρωση του Χριστού οι μαθητές του πήγαν στη Γαλιλαία.
Αν έμεναν στην Ιερουσαλήμ υπήρχε ο κίνδυνος να τους συλλάβουν τα όργανα της ρωμαϊκής εξουσίας γιατί θεωρούνταν και αυτοί επικίνδυνοι. Επίσης, δεν είχαν και τα μέσα για να ζήσουν. Δεν ήξεραν ακόμη τίποτα για την υποτιθέμενη ανάσταση του Ιησού. Εκεί παρουσιάστηκε πρώτα στον Πέτρο και μετά στους άλλους μαθητές. (Ο Ιησούς δεν πέθανε πάνω στο σταυρό του, αλλά αργότερα πιθανά από μόλυνση. Ανθρωποι του Ιωσήφ από την Αριμαθεία και του Νικόδημου εξαγοράζοντας τους Ρωμαίους φύλακες πήραν τον Ιησού από το σταυρό πριν πεθάνει - κάτι σύνηθες - και τον έκρυψαν.
Ετσι εξηγείται και η παρουσία του στους μαθητές).
Η σταύρωση έφερε σύγχυση και απογοήτευση στην οργάνωσή του. Μα σαν άρχισε να διαδίδεται ότι αναστήθηκε, το κλίμα άλλαξε. Η οργάνωση ανασυγκροτήθηκε και οι μαθητές άρχισαν σιγά σιγά να δρουν. Σε αυτό συνέβαλε και ο Ιησούς, αφού τις μέρες που έζησε, εργάστηκε αρκετά για να ξαναδώσει ζωή στην οργάνωσή του. Μα για να ξαναρχίσει τη δράση της η οργάνωση χρειαζόταν αρχηγό. Βέβαια πάνω από όλους ήταν ο Ιησούς που περίμεναν κάποια μέρα να ξαναγυρίσει. Ηταν απαραίτητος όμως ένας τοποτηρητής του. Και αυτός ήταν ο Πέτρος, που μαζί με τον Ιωάννη και τον Ιάκωβο αποτελούσαν ένα είδος διευθυντηρίου (αργότερα αρχηγός της οργάνωσης έγινε ο Ιάκωβος, αδελφός του Ιησού, με αφορμή σοβαρές εσωτερικές αντιθέσεις).
Η δράση του Πέτρου
 |
| «Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΑΝΑΝΙΑ», ΕΡΓΟ ΤΟΥ MASOCCIO |
Πρώτα απ' όλα ξεκαθάρισε την οργάνωση από δειλά και ύποπτα στοιχεία, όπως για παράδειγμα τον Ιούδα.
Για να μπορέσει να δράσει η οργάνωση δεν έπρεπε να έχει στις τάξεις της ύποπτα μέλη.
Αμα μαθεύτηκε ότι ο Ιούδας ήταν ο προδότης, ο Πέτρος τον ξέκανε χωρίς να τον πάρει κανείς μυρουδιά. (Η προδοσία μαθεύτηκε από τον Ιωσήφ και τον Νικόδημο που είχαν σχέσεις με τους αρχηγούς του ιουδαϊσμού).
Ο Πέτρος τον ξεγέλασε και τον τράβηξε σε κάποιο απόμερο μέρος έξω από την πολιτεία και εκεί τον σκότωσε. Η δουλειά έπρεπε να γίνει μυστικά για να μην καταλάβουν τίποτα οι Γραμματείς και οι Φαρισαίοι και ούτε να μάθουν οι άλλοι αδελφοί ότι τον σκότωσε. Έπρεπε να δημιουργηθεί ο θρύλος της αυτοκτονίας. Όταν ο Ιούδας βγήκε από τη μέση, ο Πέτρος κάλεσε τους υπόλοιπους αδελφούς και τους ενημέρωσε για το θάνατό του και εξέλεξε στη θέση του έναν άλλο μαθητή, τον Ματθία, άνθρωπό του προφανώς.
Ενώ στην αρχή οι οπαδοί του Ιησού ήταν ελάχιστοι και κρύβονταν σε καμιά σοφίτα, με τον καιρό ξεθάρρεψαν και άρχισαν τη συστηματικότερη δράση.
Πολλοί προσηλυτίστηκαν και ανάμεσά τους αρκετοί πλούσιοι. Στην αδελφότητα επικρατούσε απόλυτη κοινοκτημοσύνη στα μέσα της κατανάλωσης.
Πριν κάθε πιστός γίνει μέλος της αδελφότητας πουλούσε τα κινητά και ακίνητα που είχε και την αξία τους τη μοίραζε στα μέλη της αδελφότητας.
Μόνο τα σπίτια τους δεν πουλούσαν. Οσο άνοιγε η οργάνωση γινόταν και πιο εύκολη η είσοδος ύποπτων στοιχείων. Τέτοιοι ήταν το ζεύγος Ανανίας - Σαπφείρα που κατάφεραν να μπουν στην οργάνωση της Ιερουσαλήμ και να την κατασκοπεύουν. Δεν άργησε όμως να μάθει ο Πέτρος ποιοι ήταν και τι ρόλο παίζουν. Πρώτα ανακάλυψε ότι δεν έφεραν στην αδελφότητα όλα τα χρήματα από τα χωράφια που πούλησαν. Αυτό του έκανε εντύπωση και έβαλε ανθρώπους του να τους παρακολουθούν και αφού βεβαιώθηκε πως δεν ήταν εντάξει τους ξεπάστρεψε.
Οταν ξεψύχησε ο Ανανίας, τα μέλη της οργάνωσης τύλιξαν το σώμα του, το έβγαλαν έξω και το έθαψαν. Το ίδιο έγινε και με τη Σαπφείρα όταν πήγε και αυτή στο σπίτι της οργάνωσης. Ο Πέτρος όχι μόνο την κατσάδιασε μα και της έδειξε τους ανθρώπους που σκότωσαν και έθαψαν τον άντρα της. Στη στιγμή σωριάστηκε και αυτή κάτω και ξεψύχησε. Την πήραν και την έθαψαν στο ίδιο μέρος με τον άντρα της.
Η τρομοκρατική αυτή ενέργεια έφερε το αποτέλεσμα που περίμενε ο Πέτρος. Τρομοκρατήθηκαν όλοι και κανείς δεν τόλμησε να παίξει στο μέλλον το ρόλο του χαφιέ. Αυτή η πράξη από τη μια συντέλεσε στην πειθαρχία της οργάνωσης από την άλλη έκανε πολλούς από τα ανώτερα στρώματα να φοβούνται να έρθουν στην αδελφότητα ενώ τα συσσίτια και η κοινοκτημοσύνη των αγαθών έφερναν πολλούς από τα λαϊκά στρώματα.
Η σύγκρουση με τον Παύλο
 |
| Η ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΕΙ ΤΟΝ ΠΕΤΡΟ ΚΑΙ ΤΟΝ ΠΑΥΛΟ ΣΑΝ ΔΥΟ ΜΕΓΑΛΟΥΣ ΗΡΩΕΣ ΤΗΣ ΠΙΣΤΗΣ ΚΑΙ ΠΩΣ ΟΙ ΔΥΟ ΤΟΥΣ ΜΑΡΤΥΡΗΣΑΝ ΤΑΥΤΟΧΡΟΝΑ ΓΙ’ ΑΥΤΟ ΓΙΟΡΤΑΖΕΤΑΙ ΚΑΙ ΜΑΖΙ Η ΜΝΗΜΗ ΤΟΥΣ ΣΤΙΣ 29 ΙΟΥΝΗ («Η ΣΤΑΥΡΩΣΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΕΤΡΟΥ», ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΚΑΡΑΒΑΤΖΙΟ) |
Στην αδελφότητα της Ιερουσαλήμ έγιναν πολλές ζυμώσεις που αδυνάτισαν την παράταξη του Πέτρου. Αν και η άρχουσα τάξη αυτόν αναγνώριζε ως ηγέτη και αυτόν καταδίωκε, αυτός είχε χάσει το κύρος που είχε πριν. Συνέχισε να είναι σεβαστός και να περνάει ο λόγος του μα ο Ιάκωβος έκανε τώρα κουμάντο.
Επειδή η προπαγάνδα στην Ιερουσαλήμ δε γινόταν κρυφά άρχισαν οι διώξεις και οι συλλήψεις. Επιασαν και τον Πέτρο και τον φυλάκισαν μα η οργάνωση κατάφερε να τον απελευθερώσει. Εφυγε από την Ιερουσαλήμ και για 10 χρόνια από το 41-52 μ.Χ. έμεινε στο εξωτερικό όπου κήρυξε το χριστιανισμό, έκανε «θαύματα» και γιάτρευε διάφορες αρρώστιες όπως ο Ιησούς.
Τα χρόνια που έζησε στο εξωτερικό επηρεάστηκε από τους ιουδαίους της διασποράς και τους εθνικούς. Αρχισε να πιστεύει ότι ο χριστιανισμός έπρεπε να διαδοθεί στον ιουδαϊσμό της διασποράς και στους εθνικούς. Αυτές του οι απόψεις εκφράστηκαν και στο αποστολικό συνέδριο που έγινε το 52 στην Ιερουσαλήμ. Βέβαια δεν προχώρησε όσο ο Παύλος. Το ίδιο συνέδριο πήρε την απόφαση να κηρύξει ο Παύλος το ευαγγέλιο μόνο ανάμεσα στις τάξεις των εθνικών και ο Πέτρος ανάμεσα στους «εκ περιτομής». Αυτό δείχνει πως το αποστολικό συνέδριο δεν αναγνώρισε τον Παύλο ισότιμο με τον Πέτρο και δεν του έδωσε το δικαίωμα να προπαγανδίζει το μεσσιανισμό του Ιησού στις ιουδαϊκές μάζες της διασποράς.
Οι ιουδαίοι χριστιανοί θεωρούσαν τον Χριστό δικό τους και δεν αναγνώριζαν μέσα στις οργανώσεις ισοτιμία στους χριστιανούς που προέρχονταν από άλλες φυλές. Ο Παύλος προπαγάνδιζε την ιδέα ότι ο χριστιανισμός είναι διεθνικός και μπροστά στο Χριστό όλοι είναι ίσοι. Κυρίαρχο είναι η πίστη. Απομακρύνθηκε από τον εθνικιστικό ιουδαϊκό μεσσιανισμό και κήρυξε τη φυλετική ισοτιμία και την κοινωνική ισοπέδωση (αργότερα κήρυξε την υποταγή στον άντρα και στην αστική τάξη). Για να τραβήξει τις λαϊκές μάζες κήρυττε ότι οι λατρευτικές συνήθειες του ιουδαϊσμού δεν είναι υποχρεωτικές για τους εθνικούς, αρκεί μόνο να πιστέψουν στο χριστιανισμό και πως ο Γιάχβε δεν ήταν θεός μόνο των ιουδαίων αλλά θεός παγκόσμιος. Δήλωνε καθαρά πως δεν παραδέχεται την ιουδαϊκή ευαγγελική παράδοση.
Αυτές οι απόψεις του Παύλου τον έφεραν σε αντίθεση με τους άλλους αποστόλους που δεν μπορούσαν να χωνέψουν πως ο Γιάχβε ήταν παγκόσμιος θεός και όχι μόνο θεός του Ισραήλ. Κύριος αντίπαλος και εχτρός του ο Πέτρος, που δεν ήταν μεν αδιάλλακτος εθνικιστής, δεν ήταν όμως και κοσμοπολίτης. Βλέποντας πως η προπαγάνδα του Παύλου είχε απήχηση, δε σεβάστηκε την απόφαση του αποστολικού συνεδρίου και άρχιζε να προπαγανδίζει και αυτός το μεσσιανισμό στις μάζες των εθνικών. Ο Παύλος αντέδρασε. Αρχισε να αντιπολιτεύεται φανερά τον Πέτρο και κήρυξε πως δεν αναγνωρίζει την αρχηγία και την αυθεντία κανενός απόστολου και εννοώντας τον Πέτρο τόνιζε ότι μερικοί που παριστάνουν τον απόστολο είναι κάπηλοι και αγύρτες και αποκαλεί τον Πέτρο και τους συντρόφους του «παρείσακτους ψευταδελφούς». Η παράταξη του Πέτρου δε χαρίστηκε στον Παύλο. Ανταπέδωσε τις κατηγορίες. Λέγαν πως δεν είναι απόστολος άρα δεν έχει θέση μέσα στην εκκλησία, δε δούλευε και τρεφόταν από το ταμείο της αδελφότητας, στις περιοδείες του γυρνούσε και συζούσε με γυναίκες - μέλη της εκκλησίας και παραβίαζε ηθικές αρχές της αδελφότητας.
Η αμάχη ανάμεσα στον παυλιανισμό και τον πετριανισμό (που ουσιαστικά αντανακλούσε αντιθέσεις εθνικές και ταξικές) κράτησε μέχρι και τον 3ο αιώνα.
Τελικά επικράτησε ο παυλιανισμός.
(Ολα όσα αναφέρονται είναι παρμένα από το «Ιησούς Χριστός και Χριστιανισμός» του Γιάννη Κορδάτου).
Η διάδοση του ονόματος
Από τον απόστολο και μετά χρησιμοποιείται το βαπτιστικό όνομα Πέτρος που κατέχει σήμερα ένα ποσοστό 0,88% στα ανδρικά ονόματα (σε δείγμα 42.945 ανδρών) από μία εμφάνιση έχουν ο Πετράκης και ο Πετρόπουλος (ως βαπτιστικό και όχι επίθετο). Από το Πέτρος προήλθαν και τα θηλυκά Πετρούλα (14 εμφανίσεις), Πέτρα και Πετρίνα (από μία εμφάνιση σε δείγμα 24.415 γυναικών). Μέσω του λατινικού Petrus, το όνομα διαδόθηκε ευρέως σε άλλες γλώσσες: αγγλικά Peter, γαλλικά Pierre, ισπανικά Pedro, γερμανικά Pter, ρώσικα Pyotr (Ο Πέτρος θεωρείται ιδρυτής της ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας).
ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΕΤΡΟ ΚΑΙ ΤΟΝ ΠΑΥΛΟ
 |
| Ο Παύλος επιβλέπει το κάψιμο βιβλίων στην Έφεσο. |
Δύο απόστολοι που πολλές φορές εικονίζονται μαζί και γιορτάζονται μαζί. Ο καθένας όμως ακολούθησε διαφορετικό δρόμο. Και τις λίγες φορές που συναντήθηκαν, οι σχέσεις τους δεν ήταν οι καλύτερες…
Με αφορμή τη γιορτή τους(29 Ιούνη) θα κάνουμε ένα «ταξίδι» στα πρώτα έτη της χρονολογίας μας.
Παρέα με τον αρχιτέκτονα του χριστιανισμού, τον αποκαλούμενο σήμερα απόστολο Παύλο.
Ποιος ήταν και ποια η δράση του
Ο Παύλος ήταν ο θρησκευτικός ηγέτης που πραγματοποίησε το όνειρο της εξάπλωσης του χριστιανισμού και ο πολιτικός ηγέτης που εξασφάλισε τη σωτηρία της άρχουσας οικονομικής ολιγαρχίας κι έστησε τις βάσεις των αυταρχικών καθεστώτων.Αστός – φαρισαίος – με ελληνική παιδεία και υπηκοότητα Ρωμαίου πολίτη. Ακουγε ακόμη στο όνομα Σαύλος και ήταν απηνής διώκτης των χριστιανών. Αργότερα, όμως, ύστερα από το θαύμα στο δρόμο προς Δαμασκό – όπου πήγαινε για να συλλάβει χριστιανούς ασπάστηκε το χριστιανισμό (που δεν ονομαζόταν ακόμη έτσι), μετονομάστηκε σε Παύλος – όνομα Ρωμαίων που σημαίνει μικρός – και κήρυξε το χριστιανισμό σε Μικρά Ασία, Ελλάδα, Ρώμη, Ισπανία.
 |
| πίνακας του Σεμιράτσκι «Ο Νέρων απολαμβάνει την πυρπόληση της Ρώμης» |
Στην αρχή δεν τον πίστευαν και η ιεροσολυμιτική οργάνωση δεν τον δεχόταν, ώσπου τελικά έγινε δεκτός με την εγγύηση του Βαρνάβα. Αναπτύσσει πλούσια δράση και ανενόχλητος (ενώ οι μαθητές και οι πιστοί του Ιησού ήταν στην παρανομία) κινείται ελεύθερα από πόλη σε πόλη και οργανώνει κοινόβια, επιβλέπει τη λειτουργία τους και καθορίζει αντιπροσώπους. Γενικά κατευθύνει και προσανατολίζει τη ζωή της οργάνωσης στα πρώτα βήματά της. Δεν άργησε να προκαλέσει την αντίδραση… «Πώς είναι δυνατόν ένας χτεσινός διώχτης να γίνει αδελφός και αρχηγός μας;». Γι’ αυτό τον αντιμετώπιζαν εχθρικά.
Από το 48 μ.Χ. που ξεκινά η πρώτη του (από τις τρεις) περιοδεία στις πόλεις της Μικράς Ασίας και της Μεσογείου η νέα θρησκεία βγαίνει έξω από τα όρια της Παλαιστίνης. Στα αστικά μεσογειακά κέντρα ήταν πιο ευνοϊκοί οι όροι για τη νέα θρησκεία. Στις πόλεις που επισκέπτεται απευθύνεται πρώτα στις συναγωγές των Ιουδαίων της διασποράς. Εξαιτίας όμως της εχθρότητας που συναντά (οφειλόμενη και στο γεγονός ότι δίνει δικό του περιεχόμενο στον ιουδαϊκό Μεσσιανισμό) στρέφεται στους εθνικούς (εκείνους που δεν ανήκαν στο λαό και τη θρησκεία των Εβραίων). Οι Ελληνες και ελληνόφωνοι εθνικοί πήγαιναν και άκουγαν τις ομιλίες του και προσηλυτίζονταν στο χριστιανισμό. Κυρίως από τις λαϊκές μάζες. Αν δεν ήταν οι Ελληνες προλετάριοι να υιοθετήσουν τη νέα θρησκεία, ο χριστιανισμός δε θα γινόταν σε 2-3 αιώνες παγκόσμια θρησκεία.
«Φως» για τους εξαθλιωμένους
Ο ελληνικός πληθυσμός δυστυχούσε. Οσο και αν υπήρχαν μεγάλες πολιτείες που μέσα σε αυτές ο ελληνισμός είχε τα πρωτεία, υπήρχαν Ελληνες προλετάριοι που δεν είχαν «πού την κεφαλήν κλίνη». Τα αλλοτινά μεγαλεία πέρασαν. Οι πόλεμοι της Ρώμης έφεραν στη Μικρασία και στην ανατολική Μεσόγειο την παρακμή, σε πολλές χώρες την ερήμωση, ενώ στην κυρίως Ελλάδα η πείνα άπλωνε παντού τις μαύρες φτερούγες της. Η ένδοξη χώρα πήγαινε από το κακό στο χειρότερο. Τα θέατρα, τα στάδια είχαν χορταριάσει. Ο πληθυσμός ξεκληρίζονταν και περνούσε μια απαθλιωμένη ζωή.Αυτές οι συνθήκες προετοίμαζαν τους Ελληνες προλετάριους να δεχτούν με ανακούφιση το κήρυγμα για τον λυτρωτή που θα τους λύτρωνε από τα δεινά και θα δημιουργούσε μια πιο δίκαιη κοινωνία – αναγέννηση του κόσμου που ερχόταν από την Παλαιστίνη. Πολύ περισσότερο που συνοδευόταν από πρακτικά μέτρα ανακούφισης των λαϊκών μαζών από τη δυστυχία. Εκείνο όμως που έδινε στη νέα ιδεολογία δύναμη ήταν το κοινωνικό της περιεχόμενο. Οι απόστολοι κήρυτταν ότι όταν ξαναγυρίσει ο Χριστός θα αναστήσει τους νεκρούς και θα τιμωρήσει τους άδικους και κακούς και θα ιδρύσει το βασίλειο των φτωχών (Και μια «βροχή» θαυμάτων που εντυπωσιάζουν τον όχλο). Το κήρυγμα αυτό τραβούσε τον κόσμο, γιατί πρώτη φορά οι λαϊκές μάζες άκουγαν θετικές υποσχέσεις και όχι αοριστολογίες.
Στη δικιά του ρότα…
Οι πρώτες αδελφότητες αποτελούνταν από Ελληνες και Ιουδαίους. Οι αδελφότητες δεν ήταν τίποτα άλλο παρά αλληλοβοηθητικές οργανώσεις.Οργάνωναν κοινά συσσίτια και μοίραζαν ρούχα και άλλα τέτοια είδη σε χήρες και ορφανά που είχαν γεμίσει τις πόλεις.
Τόσο σημαντική ήταν η προσχώρηση του ελληνικού στοιχείου που η λαϊκή ελληνική γλώσσα της εποχής γίνεται το όργανο προπαγάνδας του χριστιανισμού. Οι αδελφότητες ονομάζονται από τότε εκκλησίες (εκκλησία σημαίνει στα ελληνικά λαοσύναξη) και ο Ιησούς λέγεται πλέον Χριστός, απόδοση στα ελληνικά και ρωμαϊκά του εβραϊκού Μεσσίας. Ετσι ο Παύλος δίνει όνομα στη νέα θρησκεία: Χριστιανισμός.
Βλέποντας πως η προπαγάνδα του έπιανε πιο πολύ στις λαϊκές μάζες των εθνικών έβαλε τα δυνατά του να γίνει «απόστολος των εθνών». Υπήρχε όμως ένα εμπόδιο. Οι εθνικοί δε δεχόταν τις θρησκευτικές συνήθειες των Ιουδαίων, όπως την περιτομή και την αργία του Σαββάτου. Ο Παύλος τόλμησε και παραμέρισε το μωσαϊκό νόμο.
Εξαρχής έδωσε δικό του περιεχόμενο στο μεσσιανισμό έτσι που να είναι συμβατός με τις παραδόσεις των μικρασιατικών και μεσογειακών λαών που πίστευαν ότι θα ερχόταν ένας Σωτήρας – θεός ή ήρωας, ενώ οι Ιουδαίοι πίστευαν ότι ο Ιησούς κρατά από τη γενιά του Δαυίδ και στάλθηκε να σώσει μόνο το λαό του Ισραήλ.
Και μια και στα βασικά δογματικά και οργανωτικά ζητήματα ακολουθούσε το δικό του δρόμο, δε δίστασε να δηλώσει ότι προπαγανδίζει το δικό του ευαγγέλιο, δηλαδή δήλωνε καθαρά πως δεν παραδέχεται την ιουδαΐζουσα ευαγγελική παράδοση.
Αυτή η τακτική και τα κηρύγματά του προκάλεσαν την αντίδραση τόσο των φανατικών Ιουδαίων όσο και των άλλων αποστόλων. Αντίπαλος και εχθρός του Παύλου και αρχηγός των Ιουδαιοχριστιανών ήταν ο Πέτρος. Βλέποντας ότι η διδασκαλία του Παύλου «έπιανε», άρχισε να διδάσκει και αυτός το μεσσιανισμό του Ιησού μέσα στις μάζες των εθνικών. Αυτό έγινε στη Γαλατία, στη Ρώμη και αλλού. Ετσι τα πνεύματα οξύνθηκαν και από τις δύο παρατάξεις άρχισαν οι κατηγορίες, οι βρισιές και οι συκοφαντίες. Και ο Παύλος δεν έκατσε με σταυρωμένα χέρια. Αρχισε να αντιπολιτεύεται τον Πέτρο και να κατακρίνει τις κομματικές του ενέργειες. Κήρυξε μάλιστα πως δεν αναγνωρίζει κανενός απόστολου την αυθεντία και την αρχηγία και πως δε θεωρούσε τον εαυτό του κατώτερο από τους άλλους, τονίζοντας μάλιστα πως μερικοί που κάνουν τον απόστολο είναι κάπηλοι και αγύρτες,εννοώντας βέβαια τον Πέτρο και τους ομοϊδεάτες του.
…στήριξης της εξουσίας
 |
| Ο Άγιος Παύλος κηρύσσει στην Αθήνα», Sanzio Raffaello. |
Και η κοινωνική δικαιοσύνη αντικαθίσταται από τη δικαιοσύνη των ουρανών. Είχε πει ο Ιησούς: «… Με φώτισε ο Θεός να φέρω καλά μαντάτα στους φτωχούς, να κηρύξω στους αιχμαλώτους απελευθέρωση…» Κατά Λουκά. «…Είστε φίλοι μου… δεν σας αποκαλώ δούλους, διότι ο δούλος δε γνωρίζει τι κάνει ο κύριός του…» Κατά Ιωάννη. Ακριβώς το αντίθετο μας λέει ο Παύλος: «Ελευθερωθέντες δε από την αμαρτία… υποδουλωθήκατε στον Θεόν… και θα προσφέρετε τα μέλη σας δούλα…». Ετσι, μέσω του Παύλου κηρύσσονται τα αγαθά της δουλείας:
«Βαφτίζεται ο δούλος του Θεού», «Παντρεύεται ο δούλος του Θεού, την δούλη του Θεού», «Ανάπαυσον Κύριε τον δούλον σου» κλπ.
Απευθυνόμενος σε όσους αγοράστηκαν στα σκλαβοπάζαρα λέει: «Δεν ανήκετε στον εαυτόν σας γιατί αγορασθήκατε με τίμημα… και όσοι έχουν αφεντικά χριστιανούς θα γίνουν ακόμα εργατικότεροι γιατί θα δουλεύουν για αδελφούς σαν να πρόκειται για τον Κύριον Χριστό».
Απαλλάσσει το αφεντικό – εργοδότη από κάθε ευθύνη και τη μεταφέρει στο Θεό: «…Δούλοι υπακούετε εις τους κατά σάρκαν κυρίους σας μετά φόβου και τρόμου ως εις Χριστόν εκπληρούντες το θέλημα του Θεού και γνωρίζοντες ότι από τον Κύριο θα πάρετε την ανταπόδοση».
Από το Θεό, λοιπόν, θα ζητήσουμε «…τον άρτον ημών τον επιούσιον…» και όποιο άλλο επίγειο αγαθό και ο θεός στο εξής θα ευθύνεται και όχι ο επί γης αφέντης αν τρώμε ή δεν τρώμε.
Άλλωστε, όπως λέει ο Παύλος: «Ούτε εάν φάγωμεν έχουμε κανένα πλεονέκτημα, ούτε αν δεν φάγωμεν χάνουμε τίποτα».
Και η δουλεία αλλάζοντας μορφές, ως τις μέρες μας, θα συμπλέει αισίως με τη χριστιανική ηθική. Και επειδή το άδειο στομάχι και η απόγνωση μπορεί να προτρέψουν τους δούλους σε ανταρσία, ο Παύλος προβλέπει: «… Οσοι είναι υπό ζυγόν δουλείας, ας νομίζουσι τους κυρίους αυτώ αξίους πάσης τιμής διά να μη δυσφημείται το όνομα του Θεού… Ο άρχων είναι υπηρέτης του Θεού για το καλό σου… είναι ο εκδικητής του Θεού, το εκτελεστικό του όργανο και δεν φορεί ματαίως την μάχαιραν… Διά τούτο να υποτάσσεσθε όχι μόνο για την οργήν του αλλά και για λόγους συνείδησης…».
Ο Παύλος φτάνει στη Ρώμη όταν η άρχουσα τάξη έχει αποφασίσει την ανατροπή του Νέρωνα πάση θυσία. Ο Νέρωνας ήταν το ίνδαλμα των φτωχών ανθρώπων και με την πολιτική του και τις πρωτοβουλίες του απειλούνταν η στρατιωτική μηχανή και ισχύς της αυτοκρατορίας. Προοριζόμενος διάδοχός του ο Σενέκας. Το πρόβλημα ήταν πώς θα δικαιολογούσαν στο λαό την πράξη τους. Εδώ βοήθησε ο Παύλος το φίλο του Σενέκα. Οι οπαδοί του Παύλου βάζουν τη φωτιά και διασπείρουν τη φήμη ότι τη φωτιά την έβαλε ο Νέρωνας. Η συνωμοσία απέτυχε, πιάστηκε ο Σενέκας, όπως και όλοι οι εμπλεκόμενοι (κυρίως χριστιανοί), ο Παύλος θα εξαφανιστεί. Συνελήφθη δυο χρόνια μετά στην Τρωάδα και τον μετέφεραν στη Ρώμη όπου δικάστηκε και εκτελέστηκε..
«Ο Παύλος όταν έφτασε στην Αθήνα αναζήτησε την εβραϊκή συνοικία, όπου θέλησε αρχικά να έρθει σε επαφή με τους συμπατριώτες του. Και στις επόμενες ημέρες συνδιαλεγόταν είτε με τους Ιουδαίους στην εβραϊκή Συναγωγή της Αθήνας, είτε με τους Επικούρειους και Στωικούς φιλοσόφους της Αγοράς της Αθήνας, οι οποίοι συνήθιζαν να συχνάζουν στη Στοά του Αττάλου. Στη συνέχεια οδηγήθηκε στον Αρειο Πάγο. Σύμφωνα με μια εκδοχή για να δικαστεί. Ομως μάλλον επρόκειτο για μια ακροαματική διαδικασία όπου ο Αρειος Πάγος έλεγχε κάθε νέο φιλόσοφο, ρήτορα, διδάσκαλο που ερχόταν στην πόλη, εξετάζοντας ποιο είναι το φιλοσοφικό σύστημα του καθένα ή η διδασκαλία που εισήγαγε στην πόλη (όπως συνέβαινε και την περίοδο της ακμής της πόλης). Αν έβρισκε ότι εγκυμονούσε πνευματικούς κινδύνους, τότε απαγόρευε τη διδασκαλία και τη διαμονή στην πόλη.
Οι Αθηναίοι αντιμετώπισαν με σκεπτικισμό το κήρυγμά του. Ιδιαίτερα χλευάστηκε το σημείο της ομιλίας του που αναφερόταν στην ανάσταση των νεκρών. Επεισε μόνο δύο ακροατές, τον δικαστή Διονύσιο τον Αρεοπαγίτη και την Δάμαρι, οι οποίοι και ασπάστηκαν το χριστιανισμό. Δεν κατάφερε όμως να δημιουργήσει εκκλησία. Η τοπική παράδοση αναφέρει ότι ο απόστολος Παύλος κρίθηκε ιερόσυλος από τους άλλους Αρεοπαγίτες και αποφασίστηκε η κράτησή του. Ο Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης, του οποίου η οικία βρισκόταν σε βραχώδη εσοχή στις βόρειες υπώρειες του Αρείου Πάγου, τον έκρυψε στο πηγάδι του σπιτιού του και την επομένη ο Παύλος αναχώρησε κρυφά για την Κόρινθο, διαφεύγοντας τον κίνδυνο.
ΓΙΑ ΤΟΝ ΓΙΩΡΓΟ και ΤΗΝ ΓΕΩΡΓΙΑ
 |
| Απεικόνιση του αγίου Γεωργίου. Παρουσιάζει καταπληκτική ομοιότητα με αυτή του Βελλεροφόντη που σκοτώνει την Χίμαιρα |
Με έναν καβαλάρη άγιο......σε αρχαιοελληνικούς μύθους
Ο Αϊ-Γιώργης, ως καβαλάρης δρακοκτόνος, έχει σχέση με το νερό, πολύτιμο αγαθό ζωής.Το νερό το πόσιμο, της πηγής, του πηγαδιού, που ήταν απαραίτητη προϋπόθεση για την ίδρυση ενός οικισμού.
Για να δροσιστούν οι άνθρωποι και να ποτίσουν τη γη τους.
Σύμφωνα με τις λαϊκές παραδόσεις, την πηγή διαφεντεύει δράκοντας που δεν αφήνει τους ανθρώπους να πάρουν νερό όποτε θέλουν.
Αφήνει το νερό να τρέξει κάποιες ώρες την ημέρα μόνο αν τον «ταΐσουν» ανθρώπινο κρέας νέου ανθρώπου.
Στα τραγούδια του ελληνικού λαού ο άγιος Γεώργιος είναι ο δρακοκτόνος, ο ήρωας του παραμυθιού που με το κοντάρι του σκοτώνει το θεριό και γλιτώνει τη βασιλοπούλα, η οποία έχει δοθεί βορά στο θηρίο, για ν’ αφήσει το νερό της πολιτείας να τρέξει.
Ποιο είναι το θηρίο;
Είναι ο δράκοντας της ζέστης, που βγάζει φλόγες απ’ το στόμα του. Αυτός ο δράκοντας κρατάει το νερό της πολιτείας – έτσι λέει το παραμύθι – και δεν το αφήνει να τρέξει, εξόν κι αν του κάνουνε θυσία τη βασιλοπούλα, αν του τη δώσουν να τη φάει.
Ο Αϊ-Γιώργης σκοτώνει το δράκοντα και σώζει τη βασιλοπούλα. Αυτό είναι το παραμύθι.
Αρχαιοελληνική η καταγωγή του μύθου
Οτι γύρω από τις πηγές, τις βρύσες και τα πηγάδια λημεριάζουν φίδια και στοιχεία που εμποδίζουν τους ανθρώπους να πάρουν νερό είναι κοινή λαϊκή πίστη.Το θέμα δεν ανήκει μόνο στον Αϊ-Γιώργη ούτε αποκλειστικά στη χριστιανική παράδοση.
 |
| Ο Περσέας και η Ανδρομέδασε τοιχογραφία της Πομπηίας |
όχι μόνο στην ελληνική παράδοση, αλλά και στην παγκόσμια μυθολογία.
Τον βρίσκουμε αρχικά στην αρχαία Ελλάδα με τον Περσέα που γλίτωσε την Ανδρομέδα, με τον Ηρακλή που έσωσε την Ησιόνη και με τον Βελλερεφόντη που σκότωσε την Χίμαιρα.
Τον ίδιο μύθο βρίσκουμε στους Ινδούς όπου ο ήρωας Βίμα σκοτώνει πάλι δράκοντα για να γλιτώσει έναν Βραχμάνο, στους Σκανδιναβούς και σε πλήθος ευρωπαϊκά παραμύθια όπου κάποιος ιππότης ή άγιος γλιτώνει πάντα τον τόπο από ένα άγριο θηρίο.
Είναι η αιώνια συμβολική τιμωρία του σωτήρα και τιμωρού που παρουσιάζεται στις δύσκολες ώρες των δυστυχισμένων.
Το θέμα του όμως συμβολίζει την πάλη του φωτός με το σκοτάδι, της αλήθειας με το ψέμα, του νεανικού και χαρούμενου με το μίζερο και φθονερό. Τέτοια ήταν και η πρώτη συμβολική σύλληψη του μύθου όταν ο Απόλλωνας-ήλιος σκότωσε τον Πύθωνα-σκοτάδι.Την πηγή των Δελφών τη φύλαγε μια δράκαινα (θηλυκό φίδι). Ο Απόλλωνας σκότωσε αυτό το φοβερό φίδι που ονομαζόταν Πύθωνας και είχε δέκα χέρια και τέσσερα μάτια. Εμοιαζε με τεράστια σαύρα και έκανε πολλές καταστροφές στην περιοχή. Θόλωνε τα νερά αναταράζοντας τις πηγές και τα ποτάμια, κατέστρεφε τις καλλιέργειες, καταβρόχθιζε τα κοπάδια και τρόμαζε τις Νύμφες· όταν μάλιστα ήταν πολύ μανιασμένος, στραγγάλιζε και κατάπινε τους ανήμπορους κατοίκους. Ο Απόλλωνας σκότωσε τον Πύθωνα με τα ολόχρυσα βέλη που του χάρισε ο Ηφαιστος και έτσι απάλλαξε τους κατοίκους της περιοχής, που για να θυμούνται το κατόρθωμά του καθιέρωσαν προς τιμήν του τους Πυθικούς Αγώνες.
Αυτό το θέμα «υιοθέτησε» ο χριστιανισμός στο μύθο του Αϊ-Γιώργη
 |
| Καβάλα στον Πήγασο ο Βελλεροφόντης επιτίθεται με το δόρυ κατά του τέρατος που έχει σώμα και κεφάλι λιονταριού, κεφάλι με λαιμό αίγας φυτρωμένα στη ράχη και φίδι για ουρά (2ος αι. π.Χ. Τάραντας. Museo Nazionale Archeologico) |
Παρότι η σχετική διήγηση είναι διαδεδομένη σε όλους τους χριστιανούς, μέχρι τον 12ο αι. η δρακοκτονία δεν αναφέρεται στα συναξάρια ούτε αποδίδεται στην εικονογραφία.
Η ανατολική εκκλησία ανέχθηκε το μύθο, αλλά δεν τον παραδέχτηκε, αντίθετα η δυτική εκκλησία πολύ νωρίς υιοθέτησε το μύθο και στις βιογραφίες και στην εικονογραφία.
Η απεικόνιση του Αϊγιώργη έφιππου στο άσπρο άλογο να σκοτώνει το δράκο παρουσιάζει καταπληκτική ομοιότητα με αυτή του Βελλεροφόντη που σκοτώνει την Χίμαιρα.
Ο Βελλεροφόντης είναι έφιππος στον Πήγασο έχοντας στο κεφάλι ακτινωτό στεφάνι όπως αυτό που η χριστιανική ζωγραφική κοσμεί το κεφάλι των αγίων.
Με το δόρυ του χτυπά την Χίμαιρα που είναι στα πόδια του αλόγου του, όπως και στην εικόνα του αγίου Γεωργίου.
Δεξιά του στέκεται η Σθενέβοια, χθόνια θεότητα του τόπου όπου γίνεται η μάχη, πίσω κάθεται κάποιος νέος, ανάλογα προς το μειράκιον του αγίου Γεωργίου όπως και η Σθενέβοια αναλογεί στη βασιλοπούλα.
Κλαδιά δέντρων στην απεικόνιση δείχνουν ότι η σκηνή συμβαίνει στους αγρούς, όπως και στη χριστιανική. Η μορφή του θηρίου έχει ομοιότητες με κάποιες απεικονίσεις του κήτους που ετοιμάζεται να καταβροχθίσει την Ανδρομέδα.
Σήμερα είναι τ’ Αϊγιωργιού σήμερα αλλάζει ο χρόνος
Την εποχή που είχαμε κτηνοτροφία και γεωργία, |
| «… Κι ως πύρωνεν ακόμα στη φευγάλα,τρικυμισμένος κι όλος φως,χρυσόχυτος μου εφάνταζε καβάλα,σαν τον Αϊ-γιώργη, λίγο πιο μικρός». Ακριλικό, σύνθεση Γ. Φαρσακίδη σε στίχους Μιλτ. Μαλακάση |
Απ’ τ’ Αϊγιωργιού αρχίζει το θέρος και οι κτηνοτρόφοι ανέβαιναν στα βουνά, στις καλοκαιρινές τους βοσκές και τ’ Αϊδημήτρη κατέβαιναν στα χειμαδιά.
Γεωργοί και κτηνοτρόφοι έκαναν τις συμφωνίες τους για τα κτήματα, τα ζώα και το εργατικό προσωπικό (βοσκοί, σέμπροι, παραγιοί κλπ.).
Οι κοινοτάρχες προσλάμβαναν τους γελαδάρηδες, τους αγροφύλακες, ακόμα και τους παπάδες. Ολα τα πράγματα τα συμφωνάγανε με ορόσημο τ’ Αϊγιωργιού. Και χρήματα αν έπαιρνε δανεικά κάποιος, τ’ Αϊγιωργιού θα τα ‘δινε πίσω.
για τον ΔΗΜΗΤΡΗ
Το όνομα Δημήτριος – προέρχεται από το επίθετο δημήτριος = ο σχετιζόμενος με τη θεά Δήμητρα – είναι από τα κοινότερα ανδρικά ονόματα (στη δεύτερη θέση, μαζί με τον «εβραίο» Ιωάννη, πίσω από τον Γιώργο). Οκτώ στους εκατό Ελληνες φέρουν αυτό το όνομα και δύο στις εκατό γυναίκες το όνομα Δήμητρα.Ηταν κοινό όνομα και κατά την αρχαιότητα και τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες. Από τον 4ο αι. μ.Χ. το όνομα συνδέθηκε με τον ομώνυμο χριστιανό μάρτυρα – άγιο που κατέκτησε υψηλή θέση στην κοινή συνείδηση. Τιμήθηκε εξαιρετικά από τους γεωργούς και κτηνοτρόφους που αποτελούσαν την πλειοψηφία του ελληνικού πληθυσμού (όπως και ο Αϊ-Γιώργης). Καβάλα στο άλογό τους και οι δύο (άσπρο του Αϊ-Γιώργη, κοκκινωπό του Αϊ-Δημήτρη) προστατεύουν αγρότες και κτηνοτρόφους με τα όπλα τους. Οι γιορτές αυτών των δύο αγίων είναι χρονικά ορόσημα, χωρίζουν τον κτηνοτροφικό χρόνο σε δύο εξάμηνα, το θερινό και το χειμερινό. Του Αγίου Δημητρίου κατεβαίνουν οι κτηνοτρόφοι στα χειμαδιά.
Τώρα αρχίζουν και τελειώνουν οι συμβάσεις και οι συμφωνίες που κάνουν οι κτηνοτρόφοι μεταξύ τους, αλλά και με τους γεωργούς. Βέβαια, το κρύο και οι πάγοι αργούν ακόμη να έρθουν. Μεσολαβεί το μικρό καλοκαιράκι με τα αγιοδημητριάτικα χρυσάνθεμα. Από την ημέρα του Αγίου Δημητρίου όμως όλα προμηνύουν τον ερχομό του χειμώνα.
Εικονογραφική παράσταση του αγίου που παρουσιάζει τρομερή σύμπτωση με αυτήτου νεαρού Δεξίλεω. Ο Αϊ-Δημήτρης για μια ακόμη φορά σώζει την πολιορκούμενηΘεσσαλονίκη. Εδώ σκοτώνει τον Βούλγαρο ηγεμόνα Ιωάννη Ασσάνη, αποκαλούμενοκαι ως Σκυλογιάννη, το 1207.Ολοι οι στρατιωτικοί αποδίδονται από τη χριστιανική αγιογραφία καβαλάρηδες,αντλώντας από τους αρχαίους μύθους, αλλά και το ακριτικό και στρατιωτικόπνεύμα του Βυζαντίου του 6ου-7ου αιώνα
Ο Άγιος Δημήτριος είναι πολιούχος της Θεσσαλονίκης από την οποία και καταγόταν. Σπάνια άλλος άγιος συνδέθηκε τόσο στενά με τον τόπο καταγωγής του όσο ο Αϊ-Δημήτρης με τις περιπέτειες της Θεσσαλονίκης. Χαρακτηρίστηκε φιλόπολις και σωζώπολις αφού η «θαυματουργική» του παρέμβαση έσωσε την πόλη από τους κατά καιρούς επιδρομείς. Ως φιλόπολις και σωζώπολις δε θα μπορούσε να λείπει και από την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης από τους Τούρκους το 1912. Ετσι η απελευθέρωση της πόλης …συνέπεσε με τη γιορτή του αγίου.
Δεν είναι τυχαίο ότι όλα από το 1821 και μετά τα σημαντικά γεγονότα του «εθνικού μας βίου» ταυτίστηκαν με χριστιανικές γιορτές. Για να ενισχυθεί η ταύτιση έθνους και θρησκείας.
Ο Δημήτριος, αξιωματικός του ρωμαϊκού στρατού, γεννήθηκε το 280 μ.Χ. και μαρτύρησε το 303 στο διωγμό του Διοκλητιανού. Περιγράφεται ως άνθρωπος που διακρινόταν για την πολυμάθειά του, την αρρενωπή ομορφιά του και τη γλυκύτητα του χαρακτήρα που συγκέντρωνε κρυφά και προσηλύτιζε νέους ανθρώπους. Ανήκει στην τάξη των στρατιωτικών αγίων, μαζί με τους Φανούρη, Σεβαστιανό, Ευστάθιο, Προκόπιο, Θεόδωρους, Νέστορα, Μερκούριο, Αρτέμιο και άλλους Ρωμαίους αυλικούς και στρατιώτες που μαρτύρησαν κατά τους διωγμούς των πρώτων χριστιανικών αιώνων.
Οι διωγμοί
 |
| ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΙΚΗ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΟΥ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΕΙ ΤΡΟΜΕΡΗ ΣΥΜΠΤΩΣΗ ΜΕ ΑΥΤΗΤΟΥ ΝΕΑΡΟΥ ΔΕΞΙΛΕΩ. Ο ΑΙ-ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΙΑ ΜΙΑ ΑΚΟΜΗ ΦΟΡΑ ΣΩΖΕΙ ΤΗΝ ΠΟΛΙΟΡΚΟΥΜΕΝΗΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ. ΕΔΩ ΣΚΟΤΩΝΕΙ ΤΟΝ ΒΟΥΛΓΑΡΟ ΗΓΕΜΟΝΑ ΙΩΑΝΝΗ ΑΣΣΑΝΗ, ΑΠΟΚΑΛΟΥΜΕΝΟΚΑΙ ΩΣ ΣΚΥΛΟΓΙΑΝΝΗ, ΤΟ ΟΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΙ ΑΠΟΔΙΔΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΑΓΙΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΒΑΛΑΡΗΔΕΣ, ΑΝΤΛΩΝΤΑΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΑΡΧΑΙΟΥΣ ΜΥΘΟΥΣ, ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΤΟ ΑΚΡΙΤΙΚΟ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ ΤΟΥ 6ου-7ου ΑΙΩΝΑ |
Μέσα στην απόλυτη ανεξιθρησκία ο χριστιανισμός δε μπορούσε να κηρύξει τα δόγματά του. Και αυτό γιατί, ως πολιτικοκοινωνική οργάνωση που ήταν, ζητούσε να τραβήξει μαζί του τις λαϊκές μάζες και έδειχνε περιφρόνηση στους κοινωνικοπολιτικους θεσμούς.
Βάζοντας πάνω από όλα τις δικές του αρχές και δόγματα. Ούτε τους θεούς της πολιτείας σέβονταν, ούτε το ιερατείο, ούτε θυσίαζαν στο άγαλμα του αυτοκράτορα. Επίσης, ο θεός τους ήταν ένας παγκόσμιος θεός, ο θεός όλων των φυλών που θα ερχόταν να ιδρύσει το κράτος των φτωχών. Αυτό ανησύχησε την άρχουσα τάξη και κυρίως τους Ρωμαίους. Ηταν επικίνδυνος αφού δημιουργούσε παντού ενώσεις με αδιάρρηκτους δεσμούς και ο θεός τους όχι μόνο παρουσιαζόταν πιο μεγάλος από τους άλλους, αλλά και υποσχόταν να ιδρύσει ένα βασίλειο στη γη όπου θα ζούσαν ευτυχισμένοι οι φτωχοί όλου του κόσμου και θα βασανίζονταν οι κάθε λογής δυνάστες.
Παράλληλα, ο χριστιανισμός ζημίωνε κάποιους επαγγελματίες και το ιερατείο των εθνικών θρησκειών. Δεν αγόραζαν λουλούδια για να στεφανωθούν στις γιορτές και τις τελετές, δε θυσίαζαν, δεν αγόραζαν θυμίαμα, δεν έφτιαχναν αγάλματα. Γενικότερα επέφεραν μια διαταραχή στην αγορά. Ετσι την κρίση που χτυπούσε την πόρτα της αυτοκρατορίας το Γ’ αιώνα εξαιτίας του θεσμού της δουλείας την απέδωσαν στους χριστιανούς.
Η άρχουσα τάξη έβλεπε στους χριστιανούς μια επικίνδυνη αίρεση και μαζί με αυτή οι μαστρωποί, οι προαγωγοί, οι φίλοι και οι προστάτες των γυναικών, τα κακοποιά στοιχεία, οι αστρολόγοι, οι μάντεις, οι οιωνοσκόποι κακολογούσαν τους χριστιανούς και δημιούργησαν μια ατμόσφαιρα αντιπάθειας και έχθρας για τους οπαδούς της νέας θρησκείας. Οι χριστιανοί είναι στοιχεία ύποπτα και αντικαθεστωτικά, έλεγαν κάποιοι. Είναι συνωμότες και επαναστάτες, φώναζαν άλλοι. Εχουν κακούς σκοπούς και είναι επικίνδυνοι, ανταπαντούσαν τρίτοι.
Αφού σχηματίστηκε τέτοια αντίληψη, δεν ήταν δύσκολο να αρχίσουν οι διωγμοί εναντίον τους. Και όσο οι χριστιανοί πλήθαιναν, οι αυτοκράτορες χρησιμοποιούσαν την τρομοκρατία για την εξόντωσή τους. Οι χριστιανοί διώκονταν για πράξη πολιτική κατά της αυτοκρατορίας. Σε περίοδο που η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία βρίσκεται σε παρακμή και ο χριστιανισμός δεν έχει χάσει ακόμη το κοινωνικό του περιεχόμενο.
Μετά τον Νέρωνα οι μεγάλοι διωγμοί ήταν δύο, το 250 και το 303 και ενδιάμεσα κάποιοι μικρότεροι. Καλούνταν οι χριστιανοί αρνηθούν την πίστη τους και να θυσιάσουν στους θεούς της κρατικής θρησκείας. Η άρνηση επέφερε απάνθρωπα βασανιστήρια και φρικτό θάνατο. Χιλιάδες δείλιασαν και απαρνήθηκαν την πίστη τους. Μαζικά υπέγραφαν δηλώσεις στις οποίες έλεγαν ότι δεν είναι πια χριστιανοί (οι πιο πολύ πλούσιοι και ανώτεροι κρατικοί υπάλληλοι). Μα πολλοί ήταν και οι χριστιανοί που δεν έχασαν το θάρρος τους και δε γονάτισαν. Αυτή την περίοδο δημιουργήθηκε ο τύπος του μάρτυρα – αγίου.
Οι στρατιώτες
Η αυτοκρατορική λατρεία ως θεσμός πολιτικός με θρησκευτικό ένδυμα διαπότιζε όλη την κοινωνική ζωή εκείνων των χρόνων. Είτε επρόκειτο για θυσία είτε για συμμετοχή σε οποιοδήποτε τύπο δείπνου, δημόσιου ή ιδιωτικού συλλόγου, έπρεπε να προηγηθεί θυμίαμα ή θυσία προς τον αυτοκράτορα. Οι χριστιανοί αφού δε θυσίαζαν σε θεούς και στον αυτοκράτορα, δεν καταλάμβαναν δημόσια αξιώματα.Ετσι, ένας Ρωμαίος πολίτης δε θα μπορούσε να είναι χριστιανός και αυτό ίσχυε για τους στρατιώτες και πολύ περισσότερο για τους αξιωματικούς, αφού η αυτοκρατορική λατρεία ήταν ένα είδος πίστης στον αυτοκράτορα και στην αυτοκρατορία.
Στα μέσα του τρίτου αιώνα η κατάσταση στη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία δεν είναι καθόλου καλή. Ηταν η ευκαιρία οι χριστιανοί να πάρουν τα κλειδιά της αυτοκρατορίας. Για να το επιτύχουν αυτό όμως, έπρεπε να καταταγούν στο στρατό, έτσι ώστε την κατάλληλη στιγμή, εξοπλισμένοι όπως θα ήταν, να βάλουν το δικό τους αυτοκράτορα στη Ρώμη. Ετσι, αν και εχθρεύονταν τη στρατιωτική οργάνωση και δεν είχαν φιλοπόλεμα αισθήματα, όταν τους δόθηκε η ευκαιρία κατατάχτηκαν στο στρατό. Πριν από το 230 δεν ήταν όμως πειθαρχικοί και αψηφούσαν τις αυτοκρατορικές διαταγές.
Με την εξάπλωση του Χριστιανισμού (σε πολλές περιοχές της αυτοκρατορίας ήταν πλειοψηφία) πλήθυναν και οι αξιωματικοί και στρατιώτες στις ρωμαϊκές μισθοφορικές λεγεώνες. Φτωχοί και γενικά οι απόκληροι της κοινωνίας κατατάσσονταν στο στρατό για να εξασφαλίσουν πόρους ζωής. Αλλάζει και το προφίλ του χριστιανού στρατιώτη. Σε αντίθεση με τους άλλους, ήταν γενναίοι, πειθαρχικοί, αποφασιστικοί, δε λιποταχτούσαν, δεν έκλεβαν και δεν καταπίεζαν (αυτά τα χαρακτηριστικά εκμεταλλεύτηκε αργότερα ο Κωνσταντίνος). Η πλειοψηφία των χριστιανών στη σύνθεση του στρατού συντέλεσε στην επικράτηση αργότερα του χριστιανισμού.
για το ΚΩΣΤΑ
 |
| Ο ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΔΕΝ ΗΤΑΝ ΟΥΤΕ ΜΕΓΑΛΟΣ ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ. ΑΝ ΚΑΙ ΝΙΚΗΣΕ ΤΟΥΣ ΑΝΤΙΠΑΛΟΥΣ ΤΟΥ ΔΕΝ ΕΔΕΙΞΕ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΑ ΠΡΟΣΟΝΤΑ. ΟΙ ΠΙΟ ΠΟΛΛΕΣ ΝΙΚΕΣ ΤΟΥ ΟΦΕΙΛΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΦΑΝΑΤΙΣΜΟ ΤΩΝ ΣΤΡΑΤΙΩΤΩΝ ΤΟΥ, ΣΤΗΝ ΕΠΙΔΕΞΙΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΑΡΧΗΓΩΝ ΤΟΥΣ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΤΕΧΝΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥΣ («Η ΜΕΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ» ΤΟΥ ΡΟΥΜΠΕΝΣ) |
Πρώτος ο Ευτρόπιος έδωσε στο παιδί του, μελλοντικό αυτοκράτορα, το όνομα Κωνστάντιους (επίρρημα ανάλογο με το «διαρκώς – συνεχώς»). Εμεινε γνωστός ως Κωνστάντιος Χλωρός χάρη στους βυζαντινούς ιστορικούς που εξελλήνισαν το όνομα και έδωσαν και το προσωνύμιο «Χλωρός», δηλαδή «Ο Χλωμός», λόγω του χλομού του προσώπου. Ο Κωνστάντιος Χλωρός, το παιδί του (από την παλλακίδα Ελένη) το ονόμασε Κωνσταντίνον (δηλαδή μικρούλη, πεισματάρη).
Αργότερα, ο «μικρούλης» Κωνσταντίνος αναδείχθηκε Μέγας και συνέχισε την πατρική παράδοση, δίνοντας στα παιδιά του τα ονόματα: «Κωνσταντίνος – Κωνστάντιος και Κώνστανς, που εκφράζουν όλα μαζί τη διάρκεια, τη σταθερότητα και την πίστη. Εκτοτε αυτό το όνομα έφεραν 13 αυτοκράτορες του Βυζαντίου.
Πώς ο «μικρούλης, πεισματάρης» έγινε Μέγας
Στο ενεργητικό των στρατιωτικών του ανδραγαθιών ο Κωνσταντίνος έχει νικηφόρους πολέμους και λεηλασίες. Για την κατάκτηση της μονοκρατορίας προκαλεί πολύνεκρους εμφύλιους πολέμους και εξοντώνει τους νόμιμους κληρονόμους του στέμματος. Ο φόβος της κοινωνικής αναταραχής εξαιτίας της παιδοκτονίας και της συζυγοκτονίας τον ανάγκασε να καταφύγει στα θρησκευτικά ιερατεία για άφεση αμαρτιών. Ο νεοπλατωνικός φιλόσοφος Σώπατρος, στον οποίο ο Κωνσταντίνος κατέφυγε ζητώντας συμβουλές, του απάντησε: κανένας καθαρμός δεν είναι αρκετός για τέτοια ανομήματα. Το ίδιο του απάντησαν και οι ειδωλολάτρες ιερείς: Δεν υπάρχει τρόπος καθαρμού για τέτοια δυσσεβήματα.Εξοργισμένος ο Κωνσταντίνος διέταξε την εκτέλεση του Σώπατρου με την κατηγορία ότι με τις μαγικές του παρεμβάσεις σταμάτησε τους νοτιάδες και εμπόδισε τα αιγυπτιακά σιτοκάραβα να φτάσουν στην πρωτεύουσα. Οι χριστιανοί ιερείς προθυμοποιήθηκαν να δώσουν άφεση αμαρτιών αν βαπτιστεί: «… και βαπτίσματι υπέσχοντο πάσης αυτόν αμαρτίας καθαίρειν».
Η μεταστροφή του...
 |
| …ΗΤΑΝ ΚΑΙΡΟΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΚΟΛΑΚΕΥΕ ΤΟΥΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΥΣ ΓΙΑ ΝΑ ΑΠΟΦΥΓΕΙ ΤΗ ΔΙΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ. ΤΟ ΘΕΟΠΕΜΠΤΟ ΟΡΑΜΑ ΔΕΝ ΥΠΗΡΞΕ ΠΟΤΕ. ΤΟ ΧΡ ΜΕ ΤΗ ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΤΟΥ ΓΡΑΦΗ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝΤΑΝ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΕΘΝΙΚΟΥΣ ΣΤΙΣ ΕΥΧΕΣ ΠΟΥ ΛΕΓΟΝΤΑΝ ΣΤΟΥΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΕΣ. ΤΟ ΣΥΜΠΛΕΓΜΑ ΑΥΤΟ ΣΗΜΑΙΝΕ ΝΑ ΖΗΣΕΙ ΠΟΛΛΑ ΧΡΟΝΙΑ Ο ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ, ΕΝΩ ΟΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ ΠΙΣΤΕΥΑΝ ΠΩΣ ΗΤΑΝ ΤΑ ΑΡΧΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ (ΤΟ ΟΡΑΜΑ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ. ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΑ ΑΠΟ ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΡΑΦΑΗΛ ΣΤΟ ΒΑΤΙΚΑΝΟ) |
Για πολιτικούς λόγους έδειχνε συμπάθεια στους χριστιανούς. Οι χριστιανοί είναι μειοψηφία μέσα στην αυτοκρατορία. Ειδικά στην ύπαιθρο ήταν πάρα πολύ λίγοι και μόνο στις πόλεις η νέα θρησκεία είχε οπαδούς.
Είχαν όμως γερή οργάνωση και πίστευαν στην ιδεολογία τους με φανατισμό που τους έκανε να μη λογαριάζουν τα βασανιστήρια, τα άγρια θηρία, τη φωτιά, την κρεμάλα και τον αποκεφαλισμό. Το θάρρος, ο φανατισμός και η πίστη τους προκάλεσαν το θαυμασμό ακόμα και των αντιπάλων τους. Οσοι ήταν δειλοί και λιποψύχησαν βγήκαν από την οργάνωση. Είναι λίγοι, οργανωμένοι, ξέρουν τι θέλουν και πιστεύουν στις ιδέες τους. Ο ένας από αυτούς άξιζε για εκατό άλλους ανοργάνωτους. Ο Κωνσταντίνος κατάλαβε ότι είχαν δυνατότητα που δεν μπορούσε να μη τη λογαριάσει.
Οσα σχετικά αναφέρονται από την Εκκλησία για το όραμα του Κωνσταντίνου και τη διαταγή στους στρατιώτες του να χαράξουν στις ασπίδες τους το Χ(χριστό) Ι(ησούς) δεν στέκουν. Ο Κωνσταντίνος μέχρι το τέλος της ζωής του λάτρευε τον Ηλιο. Ούτε ήταν δυνατό να χαράξει στις ασπίδες των λεγεώνων του το μονόγραμμα του Χριστού, γιατί δεν ήταν όλοι οι στρατιώτες του χριστιανοί. Αν έδινε τέτοια εντολή οι μη χριστιανοί θα στασίαζαν. Επειτα, θα έπρεπε πρώτα ο ίδιος να δώσει το παράδειγμα και να δηλώσει πως είναι χριστιανός και πως ο Ηλιος και οι άλλοι θεοί δεν είναι αληθινοί.
Δεν είδε κανένα όραμα ούτε ήταν ανόητος ώστε την παραμονή της μάχης που κρινόταν η τύχη του να διακινδύνευε τη διάλυση του στρατού του (το μονόγραμμα αυτό ήταν αρχικά διαδεδομένο και στους χριστιανούς και στους παγανιστές). Μιλώντας γενικά και αόριστα για το θεό αντλούσε πολιτικά οφέλη από τους οπαδούς και των δύο θρησκειών. Είναι ο πρώτος αυτοκράτορας που εκμεταλλεύεται το χριστιανισμό και τη διάδοσή του προκειμένου να κερδίσει τις κατώτερες τάξεις που του πρόσφεραν και τους στρατιώτες.
Τους πρώτους αιώνες οι χριστιανοί είχαν ταχτεί κατά των πολέμων και της στράτευσης και απέκρουαν τις αυτοκρατορικές αξιώσεις για στράτευση. Ο ρωμαϊκός στρατός ήταν μισθοφορικός και απαρτιζόταν από φτωχούς και τους κοινωνικά απόκληρους. Κατατάσσονταν στις λεγεώνες για να εξασφαλίσουν πόρους ζωής και όχι γιατί ήθελαν να γίνουν στρατιώτες. Μετά το 235 (περίοδος εμφυλίων, στρατιωτικής αναρχίας και σιτοδείας) οι φτωχοί χριστιανοί κατατάσσονται μαζικά στο στρατό.
Οι αρχιερείς των χριστιανών που πριν απαγόρευαν την κατάταξη, τώρα προπαγανδίζουν την ιδέα οι χριστιανοί να γίνουν στρατιώτες. Ηθελαν να πάρουν τα κλειδιά της αυτοκρατορίας και για να το πετύχουν αυτό έπρεπε να καταταγούν στο στρατό. Οταν ο Κωνσταντίνος έγινε κυρίαρχος της Δύσης έβαλε στόχο την επικράτηση στην Ανατολή όπου οι χριστιανοί ήταν και πολλοί και μαχητικοί. Επρεπε να τους πάρει μαζί του. Δε βγήκε ποτέ να διακηρύξει ότι είναι χριστιανός. Πρώτον, γιατί δεν ήταν και, δεύτερον, θα προκαλούσε στάσεις και επαναστάσεις, γιατί και πολλοί από τις λεγεώνες του ήταν Εθνικοί και η πλειοψηφία της αριστοκρατίας και της πλουτοκρατίας λάτρευαν άλλους θεούς.
Ο μονοκράτορας
Επί μονοκρατορίας του το εκκλησιαστικό ιερατείο, εξαγορασμένο από τη γενναιοδωρία του, νομιμοποιεί τη βία και γίνεται σύμμαχος και εταίρος στη νομή της εξουσίας. Εκμεταλλεύεται την επιρροή των χριστιανών στις μάζες. Με τη βοήθεια και τη φιλανθρωπία, που ασκούσαν οι χριστιανοί, μπορούσαν να επηρεάσουν το λαό. Η διδασκαλία για τη μεταθανάτια ζωή, την ανάσταση και την εγκαθίδρυση της βασιλείας των χριστιανών ήταν ελκυστική και τραβούσε μάζες στην Εκκλησία. Επιπλέον, ζητούσε από τους πιστούς πλήρη υποταγή και αναγνώριση του δόγματος.Στους «αντιπροσώπους» του θεού πλέον κυριαρχεί ο χρυσός και το ιερατείο συναγωνίζεται σε μεγαλοπρέπεια και χλιδή το παλάτι. Ο Κωνσταντίνος είναι αυτός που αποφασίζει πλέον για κάθε δραστηριότητα των χριστιανών, ενώ ταυτόχρονα καταφεύγει στα μαντεία, μεταφέρει και οικοδομεί στη νέα πρωτεύουσα ναούς και μνημεία της αρχαίας λατρείας και παραμένει αρχιερέας της. Ετσι και οι δύο θρησκείες γίνονται τα στηρίγματα της απολυταρχικής εξουσίας του. Οταν πέθανε ο Κωνσταντίνος, οι Εθνικοί του έστησαν ανδριάντα με τη μορφή του Απόλλωνα – Ηλιου, η ρωμαϊκή Σύγκλητος τον θεοποίησε και η χριστιανική Εκκλησία τον ανακήρυξε άγιο και ισαπόστολο γιατί σταμάτησε τους διωγμούς και προστάτευσε το χριστιανισμό.
Το χτίσιμο της Πόλης
 |
| ...ΟΥΤΕ ΚΑΙ ΑΓΙΟΣ. ΟΧΙ ΜΟΝΟ ΔΕΝ ΕΓΙΝΕ ΠΟΤΕ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΣ, ΑΛΛΑ ΟΤΙ ΕΚΑΝΕ ΤΟ ΕΚΑΝΕ ΓΙΑ ΤΟ ΘΕΑΘΗΝΑΙ ΚΑΙ ΓΙΑ ΔΗΜΟΚΟΠΙΑ. ΗΤΑΝ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΑΙΜΟΒΟΡΟΣ ΚΑΙ ΣΚΛΗΡΟΣ. ΔΕΝ ΤΟ ΕΙΧΕ ΣΕ ΤΙΠΟΤΑ ΝΑ ΣΚΟΤΩΣΕΙ ΚΑΙ ΝΑ ΚΡΕΜΑΣΕΙ ΤΟΝ ΚΑΘΕ ΑΝΤΙΠΑΛΟ ΤΟΥ ΑΚΟΜΗ ΚΑΙ ΓΙΑ ΑΣΗΜΑΝΤΟ ΛΟΓΟ. ΣΚΟΤΩΣΕ ΜΕ ΒΑΡΒΑΡΟ ΤΡΟΠΟ ΤΗ ΓΥΝΑΙΚΑ ΤΟΥ ΦΑΥΣΤΑ ΚΑΙ ΤΟ ΓΙΟ ΤΟΥ ΚΡΙΣΠΟ, ΑΠΟ ΦΟΒΟ ΜΗΝ ΤΥΧΟΝ ΤΟΝ ΚΑΝΟΥΝ ΠΟΤΕ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑ ΟΙ ΡΩΜΑΙΟΙ (H ΑΓΙΑ ΕΛΕΝΗ ΖΗΤΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΓΙΟ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟ ΤΗ ΘΑΝΑΤΩΣΗ ΤΗΣ ΦΑΥΣΤΑΣ) |
Οι γονείς αναγκάζονται να πωλούν τα παιδιά τους και να εκπορνεύουν τις κόρες τους. Οι αγρότες πλήρωναν φόρο για τα βόδια τους, τα μουλάρια, τους σκύλους… επιβλήθηκε φόρος οικοδομής, ο αερικός και ο καπνικός, κεφαλικός φόρος. Ακόμη και τα αφοδεύματα και τα ούρα φορολογήθηκαν.
Η διάδοση του ονόματος
Το όνομα Κωνσταντίνος είναι καθαρά χριστιανικό, δεν έχει ειδωλολατρικές καταβολές και το έφεραν 13 αυτοκράτορες του Βυζαντίου. Το γεγονός αυτό, συνδυασμένο με τον εντέχνως καλλιεργούμενο μύθο για το «μαρμαρωμένο βασιλιά» Κωνσταντίνο Παλαιολόγο, συντέλεσε ώστε το όνομα να γίνει ένα από τα πλέον δημοφιλή. Τρίτο σε συχνότητα εμφάνισης (πίσω από τον Γιώργο και τον Γιάννη) με 3.286 εμφανίσεις σε δείγμα 42.945 ανδρικών ονομάτων (7,65%). Από το Κωνσταντίνος προέκυψαν και τα γυναικεία ονόματα Κωνσταντίνα (341 εμφανίσεις σε δείγμα 24.415 γυναικείων ονομάτων – ποσοστό 1,40%), Κωνσταντία (46 εμφανίσεις), Κωνστάντζα (1), Κωνσταντινιά (5), Κωνσταντούλα (5), Κωστούλα (5), Κωστία (1) και το Κωνστάντω.
........για μια Ελένη
 |
| ΠΟΣΑ ΔΕΝ ΤΟΥΛΕΓΕ Ο ΒΟΙΝΙΑΣ, Ο ΓΕΡΟ – ΑΛΟΓΟΛΑΤΗΣ, ΠΑΣ ΣΤΟ ΚΑΤΩΦΛΙ ΣΤΕΚΟΝΤΑΣ, ΚΑΙ ΣΟΥΣΕ ΜΕ ΤΑ ΧΕΡΙΑ ΤΑ ΚΟΛΛΗΤΑ ΠΟΡΤΟΦΥΛΛΑ ΞΟΡΚΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟ ΓΙΟ ΤΟΥ. ΠΟΣΑ ΚΑΙ ΜΑΝΝΑ ΚΙ ΑΔΕΡΦΕΣ ΔΕΝ ΤΟΥΠΑΝ ΠΕΡΙΚΑΛΙΑ ΜΑ ΠΙΑ ΠΟΛΥ ΠΕΙΣΜΑΤΩΝΕ… ΤΟΤΕ Ο ΓΟΡΓΟΣ Τ’ ΑΠΑΝΤΗΣΕ ΓΙΟΣ ΤΟΥ ΠΗΛΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΠΕ «ΦΟΙΝΙΚΑ, ΓΕΡΟ ΜΟΥ ΝΟΥΝΕ… ΜΕ ΓΚΡΙΝΙΕΣ ΚΑΙ ΜΕ ΣΤΕΝΑΓΜΟΥΣ ΜΗ ΜΟΥ ΧΑΛΝΑΣ ΤΑ ΣΚΩΤΙΑ, ΓΙΑ ΝΑΝ ΤΟΥ ΚΑΝΕΣ ΔΟΥΛΕΨΗ. ΚΑΙ ΤΗΡΑ ΚΑΜΙΑΝ ΩΡΑ, ΑΓΑΠΗ ΑΝ ΤΟΥΧΕΙΣ, ΜΗ ΓΕΝΕΙ ΑΠΟΣΤΡΟΦΗ Η ΔΙΚΗ ΜΟΥ…» |
Παρέα με την ωραία Ελένη, την ηρωίδα του σημαντικότερου πολέμου της αρχαιότητας που θα «πρωταγωνιστεί» όσο υπάρχουν Αχαιοί. Το σύμβολο της γυναικείας ομορφιάς και προσωποποίηση του πειρασμού.
Αθάνατη έμεινε μέσα στα τραγούδια που ψάλλουν την ομορφιά και την περιπέτειά της. Ενέπνευσε εικαστικούς και λογοτέχνες. Ενέπνευσε και συγκίνησε τους απλούς ανθρώπους. Και έτσι αθάνατο έμεινε και το όνομά της που το φέρουν εφτά στις εκατό Ελληνίδες (δεύτερο μετά την Μαρία) και μέσω της ελληνικής μυθολογίας πέρασε και σε άλλες γλώσσες.
Έχουν διατυπωθεί πολλές παρετυμολογικές εξηγήσεις για την προέλευση του ονόματος, όπως η σύνδεση με τη λέξη σελήνη που δηλώνει το φως, μα δε στέκουν. Πιθανές είναι οι εξής: Fελένα < Fενένα που συνδέεται με το λατινικό Venus «Αφροδίτη» ή από το ελένη ή ελάνη (= λαμπάδα) η λάμπουσα ή από τη ρίζα ελε- που σημαίνει κυριεύω, κατακτώ.
Ο μύθος:
«Τόσος πόνος τόση ζωή πήγαν στην άβυσσο (…) για μια Ελένη»
Αχ, αυτή η Ελένη, η πολυθρύλητη για την ομορφιά της που από μικρή την έβαλε σε μπελάδες!
Αχ αυτή η Ελένη, που η αρπαγή της από το ερωτόπληκτο βασιλοπαίδι Πάρη έγινε η αιτία του Τρωικού Πολέμου!
«Αχαρη μοίρα ο Δίας» της «έγραψε πολυτραγουδημένο μες στους ανθρώπους τους μελλούμενους να μείνει το όνομά» της.
Αχ, αυτή η Ελένη, «Τι φοβερά με τις αθάνατες θεές στην όψη μοιάζει». «Οχι! για πλάσμα σαν κι’ αφτή δεν είναι κατηγόρια/ τόσον καιρό που σφάζονται οι Δαναοί κι οι Τρώες!».
«Τόσες ψυχές δοσμένες στις μυλόπετρες σαν το σιτάρι (…) τόσος πόνος τόση ζωή πήγαν στην άβυσσο για ένα πουκάμισο αδειανό για μια Ελένη».
Τέτοια σφαγή, τόσο κακό για τα κάλλη της ομορφότερης των γυναικών;
Αυτή η τεράστια υπερπόντια εκστρατεία εξαιτίας της αρπαγής μιας γυναίκας;
(Στο κάτω κάτω, η βίαιη αρπαγή γυναικών από άλλη φυλή εκείνη την εποχή δεν ήταν κάτι άγνωστο – και η μοιχεία όχι μόνο θεϊκό προνόμιο).
Εκατό χιλιάδες στρατός και 1.200 πλοία για να αποκαταστήσουν την τιμή του κερατωμένου συζύγου; Σχεδόν όλοι οι διογενείς βασιλιάδες της αρχαίας Ελλάδας, 29 το σύνολο, για το ξέπλυμα της ντροπής του απατημένου;
Πενήντα χιλιάδες Τρώες και σύμμαχοι, κομπάρσοι μιας ερωτικής ιστορίας;
Οσες από τις πόλεις δε συμμετείχαν, πλήρωναν τους ραψωδούς και έφτιαχναν στίχους που τις εξυμνούσαν για το στρατό και τα πλοία που έστειλαν. Και έτσι, «ποιητική αδεία» γίναν όλοι θαλασσόλυκοι!
Τόσοι πολλοί εκστράτευσαν τόσο μακριά γιατί, λέει ο μύθος, έτσι θα ασφάλιζαν και τις δικές τους γυναίκες! Με αρχιστράτηγο τον Αγαμέμνονα, έναν Α-τρείδη, που πάει να πει άτρωτος! Ενάντια στην …τρωτή Τροία με τα ισχυρά τείχη (έπεσε η Τροία στα χέρια του Αγαμέμνονα και η γυναίκα του, η Κλυταιμνήστρα στην αγκαλιά του Αιγίσθου!..).
Ετσι λέει ο μύθος που η αχλή του καλύπτει την ιστορική πραγματικότητα. Ποια είναι η πραγματικότητα; Η αρπαγή της Ελένης από τον Πάρη ήταν η αφορμή. Αποικιακά – οικονομικά ήταν τα αίτια του πολέμου. Η ιστορία: «Οσο υπάρχουνε Αχαιοί θα υπάρχει μια ωραία Ελένη»
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.
Στα προελληνικά και πρωτοελλαδικά χρόνια η Τρωάδα ήταν μια πλούσια περιοχή. Οι κάτοικοί της για μερικούς αιώνες έκαναν επιδρομές σε άλλες περιοχές, αλλά και αντιμετώπιζαν επιθέσεις άλλων λαών. Γι’ αυτό παρότι ήταν καλοί πολεμιστές, είχαν φτιάξει και άλλες αμυντικές εγκαταστάσεις (για να πέσει αργότερα το φρούριο χρειάστηκε ο «Δούρειος ίππος» του πολύτροπου Οδυσσέα).
Την εποχή του Τρωικού Πολέμου δε ζούσαν μόνο από την καλλιέργεια της γης οι Τρώες. Κυρίως από την πειρατεία. Είχαν συγκεντρώσει πολύ πλούτο στην πρωτεύουσά τους, την Τροία.
Σύμμαχοί τους ήταν σχεδόν όλοι οι λαοί της Μικρασίας, οι Θράκες, οι Μακεδόνες και οι Πελασγοί.
 |
| ΓΙΑ ΣΗΚΩ, ΝΥΦΗ ΜΟΥ ΚΑΛΗ, ΚΙ ΕΛΑ ΝΑ ΔΕΙΣ ΚΟΜΑΤΙ ΔΟΥΛΙΕΣ, ΠΟΥ ΔΕ Σ’ ΤΙΣ ΒΑΝΕΙ Ο ΝΟΥΣ, ΤΩΝ ΑΧΑΙΩΝ ΚΑΙ ΤΡΩΩΝ· ΠΟΥ ΠΡΩΤΑ ΑΦΤΟΙ ΣΦΑΖΟΝΤΟΥΣΑΝ ΔΙΧΩΣ ΣΠΛΑΧΝΙΑ ΣΤΟΝ ΚΑΜΠΟ ΚΙ ΑΓΡΙΟ ΔΙΨΟΥΣΑΝ ΠΟΛΕΜΟ, ΜΑ ΤΩΡΑ ΧΩΡΙΣ ΜΑΧΕΣ ΗΣΥΧΟΙ ΣΤΕΚΟΥΝ, ΣΤΙΣ ΛΑΜΠΡΕΣ ΑΚΟΥΜΠΙΣΜΕΝΟΙ ΑΣΠΙΔΕΣ, ΚΙ ΕΧΟΥΝ ΣΙΜΑ ΤΟΥΣ ΜΕΣ ΣΤΗ ΓΗΣ ΜΠΗΓΜΕΝΑ ΤΑ ΚΟΝΤΑΡΙΑ. ΚΑΙ ΤΩΡΑ Ο ΠΟΛΕΜΟΧΑΡΟΣ ΜΕΝΕΛΑΣ ΜΕ ΤΟΝ ΠΑΡΗ ΓΙΑ ΣΕΝΑ ΠΑΝ ΝΑ ΧΤΥΠΗΘΟΥΝ ΜΕ ΤΑ ΜΑΚΡΙΑ ΚΟΝΤΑΡΙΑ, ΚΙ ΟΠΙΟΣ ΝΙΚΗΣΕΙ, ΤΕΡΙ ΤΟΥ ΑΦΤΟΣ ΘΑ ΣΕ ΚΕΡΔΙΣΕΙ |
Γιατί μπορεί τα βασιλοπαίδια να βοσκούσαν το κοπάδι, δεν κωπηλατούσαν κιόλας. Μπορεί να χτίζαν τους ναούς, δε σημαίνει όμως ότι έβγαζαν και το μάρμαρο από το νταμάρι. Μπορεί η βασιλοπούλα Ναυσικά να έπλενε τα κεντημένα της προικιά στην ακροποταμιά, δε σημαίνει ότι έκανε και την πάστρα του σπιτιού. Αυτές ήταν δουλειές για δούλους…
Γι’ αυτό «Οσο υπάρχουνε Αχαιοί θα υπάρχει μια ωραία Ελένη
κι ας είναι αλλού το χέρι αλλού ο λαιμός.
Κάθε καιρός κι ο Τρωικός του πόλεμος
κάθε καιρός κι η Ελένη του…».
Όσο υπάρχει εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, θα υπάρχουν άδικοι πόλεμοι. Πόλεμοι που αποσκοπούν στην υποταγή και τον έλεγχο των λαών. Στη νομή φυσικών πόρων και πλουτοπαραγωγικών πόρων.
Στον έλεγχο πηγών και δρόμων ενέργειας. Στην επιβολή των συμφερόν των μονοπωλίων και στο μοίρασμα αγορών.
Οσο υπάρχουν τέτοιοι ιμπεριαλιστικοί πόλεμοι, χρειάζεται και ένα άλλοθι για να συγκινούνται και να φανατίζονται ευκολότερα οι λαοί και έτσι ευκολότερα να οδηγούνται στη σφαγή.
Κάτι που να κρύβει την ουσία. Οπως τότε που οι Ευρωπαίοι πολεμούσαν υπέρ του Χριστού!.. Και πιο πρόσφατα, που ένας παράφρων οδήγησε τον κόσμο σε παγκόσμιο πόλεμο!.. Οπως και σήμερα, που οι ΝΑΤΟικοί, στο κατόπι της τρομοκρατίας, εξαπολύουν επιχειρήσεις «διαρκούς ελευθερίας» – κατοχής χωρών και λαών!..
Πάντα, ανάμεσα από τις σφαίρες προβάλλουν οι …έμποροι.
Ελένη, η ισαπόστολος
Στους πρώτους χριστιανικούς αιώνες το όνομα συνδέθηκε και με μητέρα του «Μέγα» Κωνσταντίνου που περιγράφεται ως φιλόδοξη και ραδιούργα προκειμένου να ανέβει ο γιος της στο θρόνο (κατ’ άλλους αγία με πλούσιο φιλανθρωπικό έργο). Ο χριστιανισμός, προκειμένου να εξουδετερώσει τον ειδωλολατρικό πολιτισμό και να διευκολυνθεί στην εξάπλωσή του, ενσωμάτωσε στο τελετουργικό του τα περισσότερα αρχαιοελληνικά ονόματα.Ετσι η αγία Ελένη που τώρα ταξίδεψε στα Ιεροσόλυμα για να εκθεμελιώσει το ναό της Αφροδίτης και να βρει τον τίμιο Σταυρό, έγινε ισαπόστολος (τι σύμπτωση! Στην Αφροδίτη, που του έταξε την ομορφότερη γυναίκα του κόσμου, έδωσε ο Πάρης το «μήλο της Εριδος» και έτσι ξεκίνησαν όλα).
Μα μήτε το Σταυρό βρήκε μήτε το μύθο της ωραίας Ελένης εκθεμελίωσε.
Σύμφωνα με τους νόμους των Ιουδαίων, όλοι ανεξαιρέτως οι σταυροί των εκτελεσμένων ρίχνονταν στην πυρά. Πιθανά για χάρη της μετέπειτα αγίας, και με το αζημίωτο, οι Εβραίοι ραβίνοι να ανακάλυψαν, άθικτο(!), και θα της πρόσφεραν τον Τίμιο Σταυρό…
Οι στίχοι είναι από την «Ιλιάδα» μετάφραση Αλ. Πάλλη, την «Ελένη» του Γ. Σεφέρη και την «Μαρία Νεφέλη» του Ελύτη.
για τους Σταμάτη, Πολυχρόνη...
Η ευχή είναι συνήθως σύντομη φράση η οποία, βασιζόμενη στην αρχέγονη πίστη ότι οι λέξεις έχουν μαγική δύναμη, αποβλέπει στην πραγματοποίηση μιας επιθυμίας για κάποιο καλό και βρίσκονται σε πλήρη ανταπόκριση με τις εκάστοτε ιστορικές, κοινωνικές, οικονομικές και πολιτιστικές συνθήκες. Οι ευχές συνηθίζονται στην καθημερινή ζωή του ελληνικού λαού και αποτελούν εκδηλώσεις των συναισθηματικών διαθέσεων της στιγμής. Η μεγάλη ποικιλία τους εξηγείται από την περίσταση στην οποία λέγονται και το πρόσωπο στο οποίο απευθύνονται, αλλά και από την εκτίμηση του λαού για τις διάφορες αξίες της ζωής, καθώς και τις θρησκευτικές του αντιλήψεις. Αλλες είναι οι ευχές που δίνονται στο γάμο, στη βάπτιση, άλλες στους νεόνυμφους, στους γονείς κτλ. Χαρακτηριστικές είναι ακόμη για τα ιδεώδη κάθε λαού και κάθε ομάδας. Π.χ. την περίοδο της τουρκοκρατίας που θαυμάζονταν οι καπετάνιοι, οι γυναίκες εύχονταν στις μητέρες για τα παιδιά τους «να σου ζήσει το παιδί, να σου γίνει αρματολός και καπετάνιος και να του βγάλουν και τραγούδι», ενώ σε άλλα μέρη η καλύτερη ευχή για τους νέους ήταν το αξίωμα του ιερέα «και παπάς» ή «να τον αξιώσει ο θεός να βάλει πετραχήλι» και στα κορίτσια «χρυσή μοίρα να λάβουν».1 Από μονολεκτικές ευχετικές λέξεις και φράσεις δημιουργήθηκαν αρκετά βαπτιστικά ονόματα, π.χ. Πολυχρόνης (πολύχρονος), Ζήσης (να σας ζήσει). Τριάντα εφτά (37) ονόματα (1,70%) στα 2.180 εμφανιζόμενα ονόματα σε ένα δείγμα 67.360 ανθρώπων. Υπάρχουν και άλλα 9 ονόματα που η χρήση τους σήμερα προκύπτει από άλλες πηγές. Συνολικά 46 ονόματα.
Ευχετικά ονόματα δίνονταν και στην αρχαιότητα, όπως π.χ. αυτό του Δημάρατου που σημαίνει τον προερχόμενο από ευχές του δήμου – ο πατέρας του Αρίστων ήταν άτεκνος παρά τους τρεις γάμους του και ο λαός φέρεται να παρακαλούσε τους θεούς να γεννηθεί διάδοχος. «Kαλή λευτεριά και με ένα αγόρι»
Οποιος έχει διαβάσει τη «Φόνισσα» του Παπαδιαμάντη καταλαβαίνει σε όλο της το βάθος την ευχή που δίναν στην έγκυο, «καλή λευτεριά και με ένα αγόρι». Η θέση της γυναίκας υποβαθμισμένη και η μοίρα της προδιαγραμμένη. Θύμα της ανδροκρατούμενης ελληνικής υπαίθρου, ο γάμος της ήταν αποτέλεσμα της θέλησης των γονιών της, η προίκα της ήταν λίγη, ενώ ο αδελφός ευνοημένος στο μοίρασμα της γονικής περιουσίας. Οι γονείς δεν ήθελαν να αποκτούν κορίτσια, τα θεωρούσαν βάρος επειδή έπρεπε να τα προικίσουν.
Μόνο βάσανα θα έφερναν σε μια οικογένεια. Γι’ αυτό θα ήταν καλύτερα να μη γεννιούνται καν. Οταν το πρώτο παιδί γεννιόταν κορίτσι του δίναν το όνομα Αγορίτσα για να γεννηθεί το επόμενο αγόρι (σε μερικές περιοχές έδιναν στην έγκυο να φάει και σερνικοβότανο). Οταν γεννιόταν συνέχεια κορίτσια τότε το τελευταίο το ονόμαζαν Αγόρω για να σταματήσει η θηλεογονία (πόσο διαφορετικά είναι σήμερα που μπορούμε να παραγγείλουμε το φύλλο και τα χαρακτηριστικά του παιδιού…). Σε αυτήν την κατηγορία ανήκει και το Αγορή.
Την ευχή των γονιών να σταματήσει η θνησιγονία εξέφραζε και το όνομα Σταμάτης που μαρτυρείται το όνομα από τον 16ο αιώνα (να σταματήσει ο δαίμοναςτου θανάτου) ή δινόταν σε κορίτσια το όνομα Σταμάτα, Σταματία Σταμάτω για να σταματήσει η θηλεογονία. Παράγωγα αυτών είναι και τα ταματίνα, Σταματίκη, Σταματινού, Σταματούλα, Στάμος, Ματούλα (Σταμάτης – Σταματούλα και το Ματούλα υποκοριστικό), Μάτα, Ματιώ, Ματίνα, Σταματέλος, Σταμέλος, Σταμούλης, Σταμούλος. Την ίδια έννοια με τα προηγούμενα είχε και ένα παλαιότερο όνομα, το Δωχτινιώ (να διώξει τα άλλα θήλεα).
«Να σας ζήσει» και «καλόμοιρος»
Στην προεπιστημονική εποχή την παιδική θνησιμότητα, ειδικά στα αγόρια, την αντιμετώπιζαν και με το σχετικό ευχετικό όνομα στο νεογέννητο. Ετσι ονόμαζαν το αγόρι Θεμελή, με την ευχή να γίνει το θεμέλιο της οικογένειας. Απ’ αυτό σχηματίστηκε και το θηλυκό Θεμελίνα. Η ευχή να γίνει άνδρας, να ανδρωθεί έδωσε το παλαιότερο όνομα Αντρώνης. Από την ευχή να στεριώσει ο λαμβάνων το όνομα υποστηρίχτηκε η διάδοση του ονόματος Στέργιος που οι αρχές του είναι πολλές και διαφορετικές.
Από τη λέξη αστήρ προήλθε στην αρχαιότητα το όνομα Αστέριος. Από τα λατινικά μεταδόθηκε στα ελληνικά το όνομα Σέργιος. Και τα δύο αυτά ονόματα συνδέθηκαν με ομώνυμους αγίους. Σε αυτά προστέθηκε το όνομα του οσίου Στυλιανού (ονομάστηκε έτσι γιατί στάθηκε σε στύλο για 33 χρόνια).
Από αυτή τη διαφορετική βάση προήλθε η παρετυμολογία προς το στεριώνω και η σύνδεση με τη μεταφορική χρήση της λέξης στύλος: «Να στεριώσει σαν στύλος», «Να γίνει ο στύλος του σπιτιού». Ετσι έχουμε το όνομα Στέριος, Στεργιανή, τα παράγωγά τους Στέργιος, Στέριος, Στεργούλα, Στέργια και άλλα που έπεσαν σε αχρηστία.
Ακόμη και σήμερα η πρώτη ευχή προς τους γονείς του νεογέννητου είναι «Να σας ζήσει». Από την ευχή αυτή προέκυψαν τα ονόματα Ζήκος (να ζη+ικος), Ζήσης, Ζήσος, Ζήσιμος (αυτός που είναι ικανός να ζήσει) με την προσθήκη της κατάληξης -ιμος που έδινε έναν πιο λόγιο χαρακτήρα στο όνομα και Πανταζής (να ζει πάντα). Σχετικό είναι και το Πολυζώης, συγκεκομμένος τύπος του μεσαιωνικού πολυζώητος, που ήταν ευχή να ζήσει κάποιος πολλά χρόνια. Το Πολυζώης στην καθημερινότητα μετατράπηκε σε Ζώης που έγινε και αυτό αυτόνομο βαπτιστικό όνομα. Την ίδια έννοια εκφράζουν το Πολύχρονος, Πολυχρόνης (θηλυκό Πολυχρονία) και ο συγκεκομμένος τύπος του Χρόνης.
Πρώτη αγωνία των γονιών και συγγενών να ζήσει το παιδί, να μεγαλώσει, να γίνει άνδρας. Ακολουθούσε επιθυμία των οικείων να ευτυχήσει, να προκόψει το παιδί να είναι καλόμοιρο το ίδιο και να φέρει ευτυχία και στην οικογένειά του. Ετσι προέκυψαν τα ονόματα Ευτύχιος, Ευτυχία (ευ+τύχη) ο καλότυχος, Καλομοίρα από την ευχή να έχει καλή μοίρα στη ζωή της η λαμβάνουσα το όνομα και Προκοπία, Προκόπιος, ο προκομμένος.
Συχνότητα εμφάνισης των ονομάτων
Τα 37 ονόματα που προκύπτουν από το δείγμα των 67.360 ανθρώπων (42.945 άνδρες και 24.415 γυναίκες) φέρουν 748 συνάνθρωποί μας. Η χρήση αυτών των ονομάτων σήμερα δε σχετίζεται με τη μαγική δύναμη της ευχής αλλά προκύπτει από το σεβασμό της παράδοσης που θέλει τους γονείς να δίνουν στα παιδιά ονόματα προγόνων τους. Δημοφιλέστερο όλων ο Σταμάτιος με 127 εμφανίσεις (0,30% των ανδρικών ονομάτων) και ακολουθούν η Σταματία με 120 εμφανίσεις (0,50% των γυναικείων ονομάτων), ο Στέργιος με 86 και η Ευτυχία 76. Ο Ζήσης 47 εμφανίσεις, 37 η Σταματούλα και ο Πολυχρόνης, ο Προκόπης 22, ο Ευτύχιος 21, η Στεργιανή 19 και η Ματίνα 17. Από 9 εμφανίσεις έκαστο ο Στέργος, η Σταματίνα, η Καλομοίρα και η Αγορή. Από 7 εμφανίσεις ο Πολυζώης και η Θεμελίνα, 5 ο Πανταζής και ο Χρόνης, από 4 εμφανίσεις η Σταματίκη, η Πολυχρονία και ο Ζώης. Τα ονόματα Σταμάτης, Ζήσιμος, Σταματέλος, Σταμούλα, Αγορίτσα, Σταμούλης, Ζήκος 2 εμφανίσεις έκαστο. Από μία εμφάνιση στο αντίστοιχο γυναικείο ή ανδρικό δείγμα έχουν τα ονόματα Στέριος, Μάτα, Ματιώ, Ματούλα, Στάμος Στέργια, Στεργούλα, Σταμούλος, Πολύχρονος. Τα ονόματα Προκοπία, Ζήσος, Αγόρω δεν έχουν καμία εμφάνιση στο αναφερόμενο δείγμα αλλά επιβεβαιωμένα είναι και σήμερα σε χρήση, όπως και τα Σταμάτα, Σταμάτω. Τέλος, τα ονόματα Θεμελής, Σταματινού, Σταμέλος και Πολύζος – δεν υπάρχουν και αυτά στο αναφερόμενο δείγμα – έχουν μετατραπεί σε επίθετα και σπάνια συναντώνται και ως βαπτιστικά.
Με την Αικατερίνη και την Υπατία…
Αικατερίνη και Υπατία, δύο μάρτυρες – παρθένες που έζησαν στην Αλεξάνδρεια στη δύση της αρχαιότητας και στην αυγή του χριστιανικού κόσμου. Τότε που η σύγκρουση του χριστιανισμού με το αρχαίο πνεύμα είχε φτάσει στο βίαιο κορύφωμά της.Το ιδεολογικό υπόβαθρο αυτής της σύγκρουσης είχε διαμορφωθεί ήδη από τους απολογητές του χριστιανισμού: «Μα τι το κοινό υπάρχει ανάμεσα στην Αθήνα και την Ιερουσαλήμ, την Ακαδημία και την εκκλησία, τους αιρετικούς και τους Χριστιανούς;
Τι το κοινό υπάρχει ανάμεσα στο φως και τα σκοτάδια; Ανάμεσα στη ζωή και το θάνατο; Η δική μας διδαχή βγαίνει απευθείας από τη στοά του Σολομώντα, που, όπως δίδαξε, πρέπει ν’ αναζητήσεις το Θεό μ’ όλη την απλότητα της καρδιάς.
(…). Ενας Χριστιανός είναι ταπεινός ακόμη και με το φτωχό (…). Αλλά οι φιλόσοφοι μετά από τόσα εγκλήματα και τέτοιες ποταπότητες διατηρούν ανάμεσά σας τ’ όνομα και τις τιμές των σοφών.
Τι σχέση υπάρχει ανάμεσα σ’ ένα φιλόσοφο κι ένα Χριστιανό; Ανάμεσα σ’ έναν οπαδό της Ελλάδας κι έναν οπαδό του ουρανού; Ανάμεσα σ’ έναν άνθρωπο που κυνηγά μια μάταιη δόξα κι έναν άνθρωπο αποκλειστικά απασχολημένο με τη σωτηρία του;
Ανάμεσα σ’ έναν άνθρωπο που μιλεί σα σοφός κι έναν άνθρωπο που ζει σα σοφός; Ανάμεσα σ’ έναν άνθρωπο επιδέξιο για να καταστρέφει κι έναν άνθρωπο που δεν ξέρει παρά να οικοδομεί; Πώς τολμάτε να συγκρίνετε τον οπαδό της αμαρτίας με τον ανταγωνιστή του; Τον διαφθορέα της αλήθειας με τον εκδικητή της! Εκείνον που την κλέβει, με κείνον που είναι ο πιο παλιός ιδιοκτήτης της και φύλακάς της; Ακόμη για μια φορά ποιο είναι το κοινό σημείο ανάμεσα σ’ αυτούς τους δυο ανθρώπους;» (Τερτυλλιανός, «Απολογία», τ. 2ος).
Αικατερίνη και Υπατία, δύο πρόσωπα που η χριστιανική παράδοση τα ταύτισε. Απέδωσε τις γνώσεις και τις φιλοσοφικές ιδιότητες της Υπατίας στην Αικατερίνη. Πολλοί ιστορικοί πιστεύουν ότι η Αικατερίνη πιθανόν να μην υπήρξε και ότι ήταν μάλλον μια εξιδανικευμένη παρά ιστορική μορφή, αντίπαλο δέος στην Ελληνίδα φιλόσοφο Υπατία κατά τη μεσαιωνική σκέψη. Παρόμοια με την Υπατία, λέγεται ότι ήταν σοφή, πολύ όμορφη, αγνή και ότι δολοφονήθηκε άγρια λόγω της δημόσιας έκθεσης της πίστης της – 105 χρόνια προ του θανάτου της Υπατίας.
Η Αγία Αικατερίνη…
 |
| Η ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΤΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ, ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΙΤΑΛΟΥ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗ ΤΟΥ ΜΠΑΡΟΚ, ΤΟΥ ΚΑΡΑΒΑΤΖΙΟ |
Tο 1969 η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία αφαίρεσε τη γιορτή της από το γενικό εορτολόγιο των αγίων, επικαλούμενη την έλλειψη ιστορικών αποδείξεων για την ύπαρξή της. Το 2002, περιελήφθηκε ξανά στο ημερολόγιο. Την περίοδο αυτή το Βατικανό επέτρεπε ως παραχώρηση την τήρηση της εορτής της όπως προηγουμένως.
Η πάνσοφη, εκπληκτικά όμορφη, δεινή ρήτορας και με ωραίο παράστημα Αγία Αικατερίνη σπούδασε φιλολογία, φιλοσοφία και απέκτησε ευρύτατες θεολογικές γνώσεις. Σύμφωνα με τους θρύλους και τα συναξάρια της Αγίας, όταν πληροφορήθηκε ο Αυτοκράτορας Μαξιμίνος όσα διαδίδονταν περί αυτής, ανέθεσε σε πενήντα ή κατ’ άλλους σε εκατόν πενήντα περίφημους ρήτορες προκειμένου συζητώντας μαζί της να της αποδείξουν το αβάσιμο και στρεβλό των ιδεών (δοξασιών) της. Το αποτέλεσμα όμως υπήρξε το αντίθετο. Θύμωσε ο αυτοκράτορας και την υπέβαλε σε μαρτύρια μέχρι θανάτου. Ετσι έγινε αγία και προστάτρια όσων ασχολούνται με τα γράμματα, ιδιαίτερα των παρθένων φοιτητριών. Χριστιανικό σύμβολο σοφίας και επιστήμης. Συχνά εικονίζεται να κρατά σφαίρα και διαβήτη.
Σύμφωνα με μια άλλη ακόμη εκδοχή του θρύλου, η Αικατερίνη απέρριψε πολλές γαμήλιες προτάσεις. Ισως με αυτό συνδέεται μια εύθυμη γιορτή της αγίας στο Παρίσι. Νεανίδες ηλικίας 25 ετών ανύπανδρες, ανήμερα της εορτής της Αγίας, περιφέρονταν εν ευθυμία στην πόλη φέροντας ή σκεπάζοντας τα μαλλιά τους με λευκό δαντελωτό «κεκρύφαλο» (σκούφο) εκ του οποίου και προήλθε η γαλλική έκφραση «elle a la coiffure de Sainte Catherine» (= έχει το κτένισμα της Αγίας Αικατερίνης, κότσο τα μαλλιά) που αποτελεί ιδιωματισμό και λέγεται για γεροντοκόρες, ιδιαίτερα αυτές που αυτοπροσδιορίζονται ως «μνηστευμένες» με την πίστη στον Κύριο.
… και η φιλόσοφος Υπατία
 |
| ΥΠΑΤΙΑ, ΕΛΑΙΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΤΣΑΡΛΣ ΟΥΙΛΙΑΜ ΜΙΤΣΕΛ (1885) |
Την έσυραν σε μια εκκλησία, την έγδυσαν και την έγδαραν ζωντανή με θραύσματα πήλινων αγγείων. Στη συνέχεια τη διαμέλισαν και διασκόρπισαν τα μέλη της στην πόλη… Πρόφαση, η σχέση της με τον ειδωλολάτρη έπαρχο της πόλης Ορέστη. Αιτία, η Υπατία αποτελούσε σύμβολο της επιστήμης και της μάθησης, που για τους χριστιανούς ταυτίζονταν με την ειδωλολατρία. Από καιρό ήδη οι απολογητές του μάζευαν κάθε πέτρα για να την πετάξουν στη μόρφωση και στο μορφωμένο. Από τότε αρχίζει αυτός ο «λιθοβολισμός» της επιστήμης. Για το χριστιανισμό ό,τι γίνεται στη φύση και στην κοινωνία είναι θεϊκά δοσμένο, ενώ η επιστήμη αναζητά τους νόμους που διέπουν τα φυσικά και κοινωνικά φαινόμενα.
Η φυγή πολλών λογίων αμέσως μετά το λιντσάρισμα της Υπατίας σήμανε την αρχή του μαρασμού της Αλεξάνδρειας ως κέντρου μάθησης. Η μορφή της όμως δεν έσβησε, όπως ίσως επιδίωκε η εκκλησία με την ταύτιση Αικατερίνας και Υπατίας.
Το Λεξικό Σουίδα («Η αρχαιότερη εγκυκλοπαίδεια που φιλοδόξησε να συμπεριλάβει «πάντας τους αιώνας και πάντα τα γένη της φιλολογίας»», 10ος αιώνας) αφιερώνει στο λήμμα Υπατία μια ολόκληρη σελίδα – δεν αφιερώνει σε πολλά λήμματα αυτό το χώρο – ενώ στο λήμμα «Αικατερίνα» περιορίζεται στο «όνομα κύριον».
Η ετυμολογία και η χρήση των ονομάτων
Και το όνομα της Υπατίας ταξιδεύει στο χρόνο. Δεν έπαψε να χρησιμοποιείται. Σήμερα, σε δείγμα έντεκα χιλιάδων γυναικείων ονομάτων έχει τρεις εμφανίσεις (της αφιερώσαμε και ένα δρόμο στο κέντρο της πόλης). Η εκκλησία τιμά τον άγιο Υπάτιο στις 3 Ιούνη και μαζί με αυτόν γιορτάζει – αποδέχεται; – το όνομα Υπατία που το θεωρεί ως θηλυκό του.Η Αικατερίνη είναι τρίτο σε συχνότητα όνομα με 4,7%. Αναφέρεται από τον Βασίλειο στο μηνολόγιο του Θ’ μ.Χ. Αιώνα ως η «εξαγνισμένη» (από το καθαίρω). Σύμφωνα με μια πιθανή άλλη εκδοχή, προέρχεται από το Εκατερίνη < κύρ. όν. Εκατερός + -ίνη< εκάτερος· καθένας από τους δύο. Παράγωγα του Αικατερίνα είναι τα ονόματα: Κατερίνα, Κατίνα, Καίτη, Κατίγκω, που στο ίδιο δείγμα ονομάτων έχουν 8, 3, 1, 1 εμφανίσεις αντίστοιχα.
Τέλος, η πόλη της Κατερίνης, πολιούχος της οποίας είναι η αγία, πήρε το όνομά της από την αγία.
Με πραγματικούς και πλασματικούς Αϊ-Βασίληδες...
Θα κάνουμε ένα ξεχωριστό ταξίδι σε χώρες και πολιτισμούς, για να δούμε πώς «γεννήθηκε» ο Αϊ-Βασίλης.Ενας νέος άγιος που ενσωματώνει ιστορίες και μύθους διάφορων λαών. Είναι ο Αϊ-Νικόλας που «ταξίδεψε» στον κόσμο και ταυτίστηκε με τον Οντιν των Γερμανών, τον Sinter Klaas των Ολλανδών, τον Nisse των Σουηδών, τον «πατέρα των Χριστουγέννων» των Αγγλων, τον «καλό γερο-πατέρα» των Κινέζων, τον Pere Noel των Γάλλων… Στην επιστροφή του στον τόπο του ταυτίστηκε με τον Μέγα Βασίλειο.
Σταθμός σε αυτό το ταξίδι τα εργαστήρια της «Coca Cola» για να δούμε πώς το κεφάλαιο αξιοποιεί μύθους, παραδόσεις, θρησκεία, πολιτισμό για να διαμορφώσει τρόπο ζωής. Εφτιαξε έναν κοσμοπολίτη άγιο που τον ήθελε να συμβολίζει τη «μαγεία και το πνεύμα» των Χριστουγέννων για να διευκολύνει την προσπάθειά της να πουλά περισσότερα σε περισσότερους.
Ο Αϊ-Νικόλας των Ελλήνων
 |
| Ο ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΡΙΧΝΕΙ ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΡΑΘΥΡΟ ΧΡΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΦΤΩΧΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ (ΙΤΑΛΙΚΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ) |
Πάνω απ’ όλα ο Aγιος Νικόλαος είναι κύριος των ανέμων και της τρικυμίας. «Αντικατέστησε» στη συνείδηση του λαού τον Ποσειδώνα και κατέλαβε και τους ναούς του. Για το λαό μας μάλιστα ο Aγιος Νικόλαος δεν είναι ο ονομαστός μητροπολίτης των Μύρων της Μ. Ασίας, αλλά κάποιος που ασκούσε το επάγγελμα του θαλασσινού. Λέγεται μάλιστα ότι επινόησε το πηδάλιο κάνοντας πιο ασφαλή τα ταξίδια των πλοίων. Ως καραβοκύρη παριστάνουν τον άγιο και οι αγιογράφοι.
Επίσης, λέγεται ότι φρόντιζε τους φτωχούς και αναφέρονται μυστικές επισκέψεις του σε σπίτια φτωχών όπου τους πετούσε πουγκιά με χρήματα για να τους βοηθήσει. Αυτό το γεγονός μαζί με τη συχνή θαυματουργική του παρέμβαση, από το στόμα των ναυτικών μεταδόθηκε στο γνωστό κόσμο και δημιουργήθηκε σιγά σιγά ο «πόθος» – ελπίδα επίσκεψης στα σπιτικά των φτωχών ανθρώπων. Αυτή η ελπίδα επίσκεψης του Αϊ-Νικόλα αναμείχθηκε με παλιούς ειδωλολατρικούς μύθους του βορρά, με παραδόσεις ευρωπαϊκών λαών, μεταλλάχθηκε στην Αμερική στα εργαστήρια της «Coca Cola» και γεννήθηκε ένας νέος άγιος, ο Αϊ-Βασίλης που καμιά σχέση δεν έχει πλέον ούτε με τον Αϊ-Νικόλα ούτε με το Βασίλειο το Μέγα. Αυτός ο καινούριος άγιος με τη βοήθεια των ΜΜΕ κυριαρχεί στη ζωή μικρών και μεγάλων.
Το διεθνές ταξίδι του Αγίου Νικολάου
Το όνομα Saint Nikolaus ταξίδεψε και ρίζωσε στην Ευρώπη όπου οι χριστιανοί παρέλαβαν τις ελληνικές δοξασίες για τον Αγιο Νικόλαο (είναι δημοφιλές σε όλους τους χριστιανικούς λαούς). Στα ρωσικά δημοτικά τραγούδια αναφέρεται ότι βοηθά όσους στη θάλασσα κινδυνεύουν. Σε βουλγαρικό τραγούδι, που αφηγείται τον επιμερισμό αρμοδιοτήτων που έκανε ο θεός στους αγίους του, λέει για τον άγιο: «Kαι τι πήρε ο Αγιος Νικόλας;/ Πήρε της θάλασσας τα καράβια/ κι όποιος με καράβι ταξιδεύει/ πρώτ’ απ’ όλ’ ας κάνει το σταυρό του,/ και ας παρακαλεί τον Αϊ-Νικόλα».Στο γερμανικό λαό ο Αγιος Νικόλαος συνταυτίστηκε με την προχριστιανική θεότητα Οντιν που επισκεπτόταν τα παιδιά με το οκτάποδο άλογό του που πεινούσε και γι’ αυτό έπρεπε εκείνα να έχουν κοντά στην καπνοδόχο ή στο τζάκι τις μπότες τους γεμάτες άχυρο. Με τον εκχριστιανισμό των Γερμανών φεύγει ο μύθος του Οντιν και έρχεται ο Αγιος Νικόλαος που παριστάνεται να ιππεύει άσπρο άλογο και θεωρείται προστάτης των ναυτών. Μένουν όμως οι μπότες, οι κρεμασμένες κάλτσες στο τζάκι, το στολισμένο έλατο. Εθιμα ειδωλολατρικά.
Στην Ολλανδία ήταν ο προστάτης των ναυτικών, των εμπόρων και των παιδιών. Ο άγιος επιζεί ως σήμερα με το όνομα Sinter Klaas ή Sint Nicolaas και στις 6 Δεκέμβρη παριστάνεται με ιερατική στολή και επισκοπική ράβδο να μοιράζει δώρα στα παιδιά. Αυτή την παράδοση του Αγίου Νικολάου – ξεκινά στις Kάτω Χώρες, κυρίως από τον 12ο αιώνα και μετά – μεταφέρουν στην Αμερική Ολλανδοί κυρίως άποικοι. Μετακινήθηκε όμως μερικές βδομάδες αργότερα για να επισκεφτεί τα παιδιά παραμονή Χριστουγέννων. Ηταν εμφανής η παρουσία της ολλανδικής εκδοχής του αγίου τις παραμονές των γιορτών στο Νέο Αμστερνταμ (μετέπειτα Νέα Υόρκη).
Προστάτης της Νέας Υόρκης
 |
| ΣΧΕΔΙΟ ΤΟΥ TOMAS NAS ΤΟ ΓΕΝΑΡΗ ΤΟΥ 1863. ΠΑΡΑΜΟΝΗ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ ΚΑΙ ΕΝΩ Ο ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΜΑΙΝΕΤΑΙ, Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΠΡΟΣΕΥΧΕΤΑΙ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΝΤΡΑ ΤΗΣ Ο ΟΠΟΙΟΣ ΣΤΕΝΑΧΩΡΗΜΕΝΟΣΚΑΙ ΚΑΤΑΒΕΒΛΗΜΕΝΟΣ ΑΝΑΠΟΛΕΙ ΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΤΟΥ. ΠΑΝΩ ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΕΙΚΟΝΙΖΕΤΑΙ Ο SANTA CLAUS ΝΑ ΜΠΑΙΝΕΙ ΣΤΟΝ ΚΑΠΝΟΔΟΧΟ ΚΑΙ ΔΕΞΙΑ ΝΑ ΤΑΞΙΔΕΥΕΙ ΜΕ ΤΟ ΕΛΚΗΘΡΟ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΤΑΡΑΝΔΟΥΣ |
Το 1810 την ημέρα του Αγίου Νικολάου παρουσιάζεται στον παραπάνω σύλλογο η πρώτη αμερικανική εικονογράφηση του Αγίου Νικολάου, από τον ζωγράφο John Pintard, με έντονες τις ορθόδοξες επιρροές, αλλά και με ένα τζάκι πλάι της με δώρα. Το 1823 είχαμε την πρώτη εικόνα του αερικού ξωτικού του Irving, χάρη σε έναν αστό προτεστάντη καθηγητή, τον Κλημέντιο Κλαρκ Μουρ, που έγραψε για τα παιδιά του μια ιστορία με τίτλο «Μια επίσκεψη του Αϊ-Νικόλα» που είναι γνωστό σαν «Η νύχτα των Χριστουγέννων». Δημοσιεύτηκε στις 23 Δεκέμβρη του 1823 στην εφημερίδα «Santinel». Παρουσιάζει τον Αϊ-Νικόλα σαν ένα είδος ξωτικού, χαριτωμένο, παχουλό, με στρογγυλή κοιλιά και πίπα, που ο καπνός της τυλίγει το κεφάλι του, ντυμένο με γούνα, φορτωμένο με σάκο γεμάτο δώρα, λιγάκι λερωμένο από τις στάχτες των τζακιών όπου δήθεν τρυπώνει, με άσπρα γένια, μάγουλα σαν τριαντάφυλλα και μύτη σαν κεράσι.
Από αυτή την ιστορία του Μουρ δημιουργήθηκε η παράδοση σύμφωνα με την οποία ο Αϊ-Βασίλης περνά μέσα από καμινάδες. Ο Μουρ δανείστηκε την ιδέα της καμινάδας, μαζί με την ιδέα του ελκήθρου και των 8 ελαφιών που το σέρνουν από ένα φιλανδικό παραμύθι. Με το ποίημα που αγαπήθηκε και γνώρισε αμέτρητες εκδόσεις συγκεκριμενοποιήθηκε και η μορφή του Santa Claus που ήταν μια μεταμόρφωση του Αγίου Νικολάου. Στις αρχές του 20ού αιώνα άλλαξε και ο τίτλος του ποιήματος και έγινε «Επίσκεψη του Santa Claus». Αυτός ο τύπος του Αγίου Νικολάου ταξίδεψε και σε άλλες χώρες, όπως στην Αγγλία στα 1870 περίπου και ταυτίστηκε με τον «πατέρα των Χριστουγέννων».
Η απεικόνιση του νέου αγίου
 |
| Η ΠΡΩΤΗ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΩΣ ΠΡΟΣΤΑΤΗ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΥΟΡΚΗΣ (1810) |
Ο Ναστ την εποχή του εμφυλίου πολέμου εργαζόταν στο «Harper’s Weekly», στο μεγαλύτερο περιοδικό της εποχής, και του είχε ανατεθεί να απεικονίζει με αλληγορικές εικόνες τα δρώμενα του πολέμου. Μία από αυτές ήταν «Ο Αγιος Βασίλης στο στρατόπεδο», όπου παρουσιάζεται για πρώτη φορά ο άγιος με τα χαρακτηριστικά ενός ευτραφούς άνδρα, ολοστρόγγυλου και ροδαλού, καλυμμένου από άστρα, ο οποίος μοίραζε δώρα σε ένα στρατόπεδο των Βορείων. Η πρώτη αυτή εικονογράφηση δημοσιεύτηκε στις 3 Γενάρη 1863. Ο Αγιος Βασίλης του Ναστ δεν εξελίχθηκε, παρέμεινε ο ίδιος με το κόκκινο κουστούμι με τα λευκά γουνάκια, την άσπρη γενειάδα και τα παιχνίδια του. Με αυτό το σκίτσο, τα Χριστούγεννα έγιναν ημέρα αργίας και ο Αγιος Βασίλης αναγορεύτηκε σε τοπική θεότητα – καλόκαρδο πνεύμα που αντιπροσώπευε την ευημερία και την οικογενειακή ζωή των Βορείων, σε αντίθεση με το μύθο της ιπποτικής παράδοσης και της βαθύτατα ιθαγενούς κουλτούρας του Νότου.
Στην ίδια έκδοση του «Harper’s» παρουσιάστηκε ακόμη μια εικόνα από τον Ναστ με τη σκηνή της συζύγου που προσεύχεται για τον άντρα της που καταβεβλημένος και στεναχωρημένος αναπολεί το σπίτι και τα παιδιά του μέσα από τις φλόγες μιας μικρής φωτιάς στην παγωνιά του χειμώνα και του πολέμου.
Επάνω αριστερά εικονίζεται ο Santa Claus να μπαίνει στην καπνοδόχο και δεξιά να ταξιδεύει με το έλκηθρο και τους τάρανδρους, ενώ μέσα στο σπίτι στο τζάκι είναι κρεμασμένες οι μακριές κάλτσες που περιμένουν τα δώρα.
 |
| ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΓΙΟ ΝΙΚΟΛΑΟ ΣΤΟΝ SANTA CLAUS (ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΕΙΣ ΤΩΝ ΔΥΟ ΜΟΡΦΩΝ) |
Βασισμένος στην επιτυχία που γνώρισε το έργο του το 1863, ο Ναστ συνέχισε να παράγει σχέδια του Αϊ-Βασίλη κάθε Χριστούγεννα κατά την περίοδο του Εμφυλίου Πολέμου. Ζωγραφίζει επί 30 χρόνια τον Santa Claus καθιερώνοντας πρώτος τη μορφή και τα κόκκινα ρούχα. Το διασημότερο σχέδιο του Nαστ είναι αυτό που δημοσιεύτηκε στο «Harper’s» την 1 Γενάρη 1881 και είναι πολύ κοντά στη σημερινή φιγούρα.
Στη Σκανδιναβία
Παράλληλα εξελίσσεται η φιγούρα και στις σκανδιναβικές χώρες όπου συνεχίζουν τα ειδωλολατρικά κατάλοιπα. Στη Σουηδία κυριαρχεί ένα μυθικό |
| ΣΧΕΔΙΟ ΤΟΥ TOMAS NAST (1876) |
Η «Coca Cola»
Στις ΗΠΑ ο Normal Percevel Rockwell, ένας από τους πιο αγαπημένους καλλιτέχνες, κάνει πιο δημοφιλή τη φιγούρα του Santa Claus. Η πρώτη απεικόνιση γίνεται το 1913 στο περιοδικό «Boys’ Life» και σε ένα σκίτσο του 1922 παρουσιάζει κατάκοπο τον Santa Claus την ώρα που φτιάχνει παιδικά παιχνίδια.Η οριστική όμως φιγούρα του Santa Claus καθιερώθηκε από την «Coca cola». Η σχετική διαφημιστική καμπάνια συνδέθηκε με τον Santa Claus που έφερνε δώρα στα σπίτια την περίοδο των χριστουγεννιάτικων γιορτών. Πρωτοχρησιμοποίησε τον Αϊ-Βασίλη το 1920 στο πνεύμα του Ναστ, έχοντας στόχο να καταστήσει το αναψυκτικό προϊόν για παιδιά και ως
Η εταιρεία, για να είναι πιο αποτελεσματική, ήθελε η διαφήμιση να δείχνει έναν άγιο ρεαλιστικό και συμβολικό, ο οποίος να καταναλώνει το αναψυκτικό. Ετσι το 1931 ανέθεσε στον ταλαντούχο ζωγράφο Haddon Sundblom (παιδί φινλανδοσουηδικής οικογένειας) να απεικονίσει αυτή τη μορφή. Ο Sundblom στηρίχτηκε στο ποίημα του Μουρ «Μια επίσκεψη του Αϊ-Νικόλα» και δημιούργησε τη φανταστική φιγούρα του Santa Claus που συνδέθηκε έκτοτε με την «Coca Cola». Το μοτίβο λίγο πολύ το ίδιο: Ο Αϊ-Βασίλης να παραδίδει παιχνίδια και να σταματά για να πιει το διαφημιζόμενο προϊόν ή να διαβάζει το γράμμα των παιδιών και να πίνει το «αναψυκτικό». Οι διαφημιστές δημιούργησαν αυτό τον «άγιο» των Χριστουγέννων, για να συμβολίζει την αφθονία και την ευμάρεια η κατανάλωση του αναψυκτικού, που ταξίδεψε σε όλο τον κόσμο.
Η διάδοση των ονομάτων
Θαλασσοδαρμένος και θαλασσοθρεμμένος ο λαός ακούμπησε την ελπίδα του στον Αϊ-Νικόλα. Εχτισε εκκλησίες προς τιμήν του και έδωσε το όνομά του στα παιδιά του. Πέμπτο στη γενική κατάταξη (5.300 εμφανίσεις σε δείγμα 78.017 ανδρικών ονομάτων) και σε πολλά νησιά πρώτο σε δημοτικότητα (νίκη + λαός (< λεώς)· νίκη του λαού). Εντεκα εμφανίσεις έχει ο τύπος Νίκος, από μία το Νικόλας και Νικολάκης. Αρκετά είναι και τα θηλυκά παράγωγα του ονόματος: Νικολάκη (2 εμφανίσεις σε δείγμα), Νικολία (1 εμφάνιση), Νικολαΐς (3 εμφανίσεις), Νικολάια (1 εμφάνιση), Νικολα (1 εμφάνιση), Νικολίτσα (13 εμφανίσεις) – ιδιαίτερα δημοφιλές στην Αχαΐα. Τα Νικολίνα, Νικολούδα, όπως και το ανδρικό Νικολέτος δεν εμφανίζονται στο δείγμα, αλλά χρησιμοποιούνται.Το όνομα Νικολέτα (1.197 εμφανίσεις) είναι γαλλικό και προέρχεται από το Νικόλαος (< Nicolette υποκοριστικό του Nicole, θηλυκό του Nicola/ Nicholas).
ΓΙΑ ΤΗΝ ΒΑΡΒΑΡΑ
 |
| H ΒΑΡΒΑΡΑ ΕΖΗΣΕ ΣΤΗ ΝΙΚΟΜΗΔΕΙΑ, ΚΟΡΗ ΤΟΠΙΚΟΥ ΕΙΔΟΛΩΛΑΤΡΗ ΑΡΧΟΝΤΑ. ΗΤΑΝ ΠΡΟΙΚΙΣΜΕΝΗ ΜΕ ΣΠΑΝΙΑ ΟΜΟΡΦΙΑ. ΕΠΕΙΔΗ Η ΦΗΜΗ ΤΗΣ ΕΞΑΠΛΩΝΟΤΑΝ, Ο ΠΑΤΕΡΑΣ ΤΗΣ ΓΙΑ ΝΑ ΠΡΟΣΤΑΤΕΨΕΙ ΤΗΝ ΑΓΝΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΤΗΝ ΕΚΛΕΙΣΕ ΣΕ ΕΝΑΝ ΠΥΡΓΟ ΩΣΤΕ ΝΑ ΜΗΝ ΤΗ ΒΛΕΠΕΙ ΚΑΝΕΙΣ. ΕΤΣΙ ΕΝΑ ΑΠΟ ΤΑ ΕΜΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΠΥΡΓΟΣ (ΕΡΓΟ ΤΟΥ JAN VA EYCK, GRISAILLE» ΣΕ ΞΥΛΟ, ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΗΝ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ 7 ΣΤΡΩΜΑΤΩΝ ΧΡΩΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΝΑ ΑΠΟΔΩΣΕΙ ΤΟ ΓΚΡΙΖΟ ΧΡΩΜΑ) |
Η προϋπόθεση της αυστηρής ασκητικής απωθεί τους άντρες.
Αυτή η προϋπόθεση εκφράζει την αντίθεση του χριστιανισμού στον ειδωλολατρικό πολιτισμό όπου η σάρκα και ο έρωτας είναι θεοποιημένα από τους ειδωλολάτρες, η μυθολογία τους ανήθικη και η κοινωνία τους διεφθαρμένη.
Οι γυναίκες αποτελούν την πλειοψηφία στο ποίμνιο.
Δημιουργείται όμως ένα σοβαρό πρόβλημα εξαιτίας της δυσαναλογίας ανάμεσα στις γυναίκες που είναι πάρα πολλές και στους άντρες που είναι ελάχιστοι.
Η εκκλησία απαγορεύει τους μεικτούς γάμους. Με ποιον θα παντρευτεί μια νέα χριστιανή;
Την απάντηση στο ερώτημα αυτό έδωσαν οι θεωρητικοί του χριστιανισμού.
Ο Κυπριανός στα μέσα του 3ου αιώνα θα απαντήσει: «Με κανέναν αν δε βρει χριστιανό σύζυγο».
Και ο Τερτυλλιάνος (155-240 μ.Χ.) γράφει: «Ο μεικτός γάμος χριστιανής με ειδωλολάτρη είναι το ίδιο φοβερό αμάρτημα με την αιμομιξία ή τη μοιχεία».
Συμβουλεύει τις νέες των «καλών» οικογενειών να κάνουν κάποια παραχώρηση και, στην ανάγκη, να παντρεύονται έναν άντρα κατώτερης κοινωνικής τάξης φτάνει να είναι χριστιανός.
Αυτό όμως είναι αδιανόητο για την υψηλή κοινωνία της Ρώμης και κάθε αστική τάξη.
Και ο χριστιανισμός δεν έχει την πρόθεση να συγκρουστεί με την αριστοκρατία του.
Αντίθετα κανακεύει τις αρχοντοπούλες που φαίνεται να έχουν σαφή επίγνωση των αναγκών και δικαιωμάτων τους.
Γι’ αυτό ο Πάπας Κάλλιστος στα τέλη του 3ου αιώνα θα επιτρέψει τούτο: Μια κοπέλα, ανώτερη κοινωνικά, που δεν μπορεί να παντρευτεί ένα άντρα κατώτερου κοινωνικού επιπέδου, γεγονός που θα τη μείωνε κοινωνικά και θα την έβγαζε από τη σειρά της, είχε το δικαίωμα να συζεί με έναν απελεύθερο χριστιανό, χωρίς να είναι υποχρεωμένη να νομιμοποιήσει τη σχέση μαζί του με γάμο (πάνε περίπατο τόσο οι αντιλήψεις περί ηθικής όσο και αυτές περί ισότητας φτωχών και πλούσιων – κυρίαρχο το ζήτημα της ιδιοκτησίας – αυτό θα αποδειχτεί αργότερα όταν ο χριστιανισμός γίνεται επίσημη θρησκεία).
Από αυτό το πρόβλημα της συμβίωσης προκύπτει και η καλλιέργεια της παρθενίας ως ιδανικού.
Κάποιες νέες, πολύφερνες νύφες αρνήθηκαν το γάμο με ειδωλολάτρες και η εκκλησία τις κατέταξε στη «χορεία των ένδοξων και σεμνών παρθένων που πλήρωσαν με το αίμα τους την πίστη τους» και τιμά τη μνήμη τους: Αικατερίνη, Βαρβάρα, Αναστασία, Ευγενία, Ευφροσύνη, Παρασκευή, Καλλιόπη, Κυριακή, Ξένη, Εμμελεία. Βαρβάρα
Σύμφωνα με την παράδοση, η Αγία Βαρβάρα ήταν πολύ όμορφη.
Επειδή όμως ο πατέρας την πίεζε να παντρευτεί έναν ειδωλολάτρη, αυτή παρακάλεσε το θεό και προσβλήθηκε από ευλογιά. Εχασε την ομορφιά της, απέκτησε όμως το χάρισμα να προστατεύει τα παιδιά από την ευλογιά. Αν συλλογιστεί κανείς το κακό που προξενούσε άλλοτε η ασθένεια αυτή στα παιδιά (αυλάκωνε και ασχήμιζε το πρόσωπό τους για όλη τους τη ζωή), θα καταλάβει τι είδους λατρείες απολάμβανε η αγία στο παρελθόν, όταν το εμβόλιο ήταν ακόμη άγνωστο. Αντικατέστησε, η Αγία Βαρβάρα, ως βοηθός του ανθρώπου, την Εκάτη.
Τα έθιμα με τις προσφορές προς την Αγία Βαρβάρα ταιριάζουν με τα Εκάταια ή Εκάτης δείπνον προς τιμήν της Εκάτης.
Την Αγία Βαρβάρα ο ίδιος ο πατέρας της την αποκεφάλισε ως «πατρικαίς χερσί τω πατρικώ
 |
| GIOVANNI ANTONIO BALTRAFFIO (1467-1515). EΛΑΙΟΓΡΑΦΙΑ. ΕΙΚΟΝΙΖΕΤΑΙ ΟΡΘΙΑ ΜΠΡΟΣΤΑ ΑΠΟ ΠΥΡΓΟ ΚΑΙ ΝΑ ΚΡΑΤΑ ΔΙΣΚΟΠΟΤΗΡΟ. ΕΠΕΙΔΗ Η ΑΓΙΑ ΕΙΧΕ ΒΙΑΙΟ ΘΑΝΑΤΟ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΕΙ ΤΟΥΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΑΠΟ ΚΑΤΙ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΟ.ΤΟ ΔΙΣΚΟΠΟΤΗΡΟ ΠΟΥ ΚΡΑΤΑ ΑΥΤΟ ΑΚΡΙΒΩΣ ΔΗΛΩΝΕΙ: ΚΑΝΕΙΣ ΔΕ ΘΑ ΠΕΘΑΝΕΙ ΑΝ ΠΡΩΤΑ ΔΕ ΜΕΤΑΛΑΒΕΙ |
Τη στιγμή όμως που ολοκλήρωσε το έγκλημά του, έπεσε νεκρός χτυπημένος από κεραυνό κατά θεία δίκη.
Αυτόν τον τιμωρό κεραυνό συμβολίζουν τα πυρά του Πυροβολικού και γι’ αυτό καθιερώθηκε προστάτιδά του σε ανατολή και δύση.
Στην Ελλάδα καθιερώθηκε ως Προστάτις του όπλου αυτού το 1828 όπου στη σχετική γιορτή προσφέρθηκαν λουκουμάδες, επειδή έμοιαζαν με τα τότε σφαιρικά βλήματα των πυροβόλων.
Από τότε έχει γίνει παράδοση να προσφέρονται λουκουμάδες.
Τέλος, δύο είναι οι ετυμολογικές εκδοχές ερμηνείας για την προέλευση του ονόματος Βαρβάρα: η σγουρομάλλα – από το σανσκριστικό barbaras. ‘Η από το βαρ, βαρ (βάρβαρος) ήχος με τον οποίο απέδωσαν οι αρχαίοι Ελληνες το ακατανόητο άκουσμα από τις γλώσσες άλλων λαών.
Η αρχική σημασία της λέξης βάρβαρος δήλωνε αυτόν που μιλά ακατανόητη γλώσσα. Με το χρόνο άρχισε να χαρακτηρίζει μειωτικά τους μη Ελληνες.
Το όνομα Βαρβάρα έχει ποσοστό εμφάνισης 0,56% (σε δείγμα δώδεκα χιλιάδων γυναικείων ονομάτων).
ΓΝΩΣΤΙΚΟΙ και ΑΠΟΚΡΥΦΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
«Προσπάθησαν να καταγράψουν αυτά που είχαν ακούσει, αυτά που είχαν διαβάσει, αν είχαν διαβάσει. Συνόψιζαν και φαντάζονταν πράγματα για το πώς μπορεί να έζησε ο Χριστός στην παιδική του ηλικία που δεν αναφέρονται στα επίσημα Ευαγγέλια δηλαδή από τα 12 έως τα 30 ή και στα παιδικά του χρόνια. Με στόχο να δώσουν κάποιες διδαχές, όπως τις ήθελαν αυτοί.
Πολλές φορές τα κείμενα ήταν φανταστικά. Ενα παράδειγμα, το κατά Θωμάν Ευαγγέλιο. Γράφει ότι ο Χριστός όταν ήταν μικρός έφτιαχνε πουλάκια από πυηλό, τα φύσαγε και αυτά ζωντάνευαν. Τέτοιους μύθους και τέτοιες ιστορίες δημιούργησαν μόνο και μόνο για να τονίσουν ότι ο Χριστός ήταν ένα θεϊκό πρόσωπο. Αυτά ο κόσμος δεν θα τα αποδεχόταν εάν δεν είχαν έναν τίτλο, όπως «Ευαγγέλιο», ή εάν δεν αποδίδονταν σε κάποιον όπως ο Θωμάς. Για να αποκτήσει κύρος ένα κείμενο έβαζαν έναν τίτλο. Τα απόκρυφα Ευαγγέλια έχουν ξεκαθαριστεί ήδη από τον 2ο αιώνα.
Εκείνη την εποχή αυτή η Εκκλησία είχε ξεκαθαρίσει ποια από τα κείμενα προέρχονταν από αληθινές μαρτυρίες και ποια από φανταστικές, που στη συνέχεια έφτιαξαν τα απόκρυφα Ευαγγέλια».
«Τους Ευαγγελιστές, δηλαδή τον Μάρκο, τον Ιωάννη, τον Λουκά, και τον Ματθαίο, τους ενδιέφερε το μήνυμα της Αναστάσεως που ζούμε αυτές τις ημέρες. Ο Χριστός έρχεται να απαλλάξει τον άνθρωπο από το φόβο του θανάτου, που είναι ο μόνιμος φόβος των ανθρώπων μέχρι και σήμερα. Ο,τι κι αν κάνουμε στη ζωή μας, έχει κέντρο αυτό το γεγονός. Δεν θέλουμε να πεθάνουμε. Και καμία θρησκεία δεν μπόρεσε να λύσει αυτό το πρόβλημα.
Υποσχέθηκαν μιαν άλλη ζωή. Ολοι μεταθέτουν το πρόβλημα σε μία μετά θάνατον ζωή», εξηγεί ο επίκουρος καθηγητής και συνεχίζει: «Για την Εκκλησία είναι ένα γεγονός. Ο θεός προσλαμβάνει την ανθρώπινη φύση πλήρως. Σαν άνθρωπος που είναι, όταν έρχεται η στιγμή του θανάτου του λυτρώνεται, σπάει τα δεσμά του θανάτου και ανασταίνεται. Αλλά επειδή έχει προσλάβει την ανθρώπινη φύση, κατά συνέπεια και όλοι οι άνθρωποι έχουμε τη δυνατότητα της ανάστασης. Ολα τα υπόλοιπα που κάνουμε το Πάσχα, όπως λιτανείες, στολισμοί, είναι έθιμα και συνήθειες. Τα οποία μπορεί να βοηθούν, αλλά τέτοια έχουν όλες οι θρησκείες. Το μήνυμα του Χριστού που αναστήθηκε δεν το έχει καμία άλλη θρησκεία».
Στη λογική αυτή αναπτύσσονται οι γνωστικοί;
Ποιες είναι οι κυριότερες ομάδες των γνωστικών που παρουσιάστηκαν;
«Ο πρώτος γνωστικός είναι ο Κήρινθος από την Αίγυπτο, που έζησε τον 2ο αιώνα. Αυτός, μας πληροφορεί ο επίσκοπος Ρώμης Ιππόλυτος, ήταν μορφωμένος άνθρωπος και έλεγε ότι υπάρχει μια ανώτερη και μια κατώτερη δύναμη.
Διαχώριζε τον κόσμο της ύλης και του πνεύματος. Αρνούνταν την εκ παρθένου γέννηση του Χριστού, αρνούνταν τη θεότητα του Χριστού και έλεγε ότι ο Χριστός προσέλαβε την χάρη από τον ανώτερο θεό ώστε να μπορέσει να μιλήσει και να κηρύξει. Δεχόταν μ’ έναν δικό του τρόπο την Ανάσταση. Κατεχόταν και από χιλιαστικές απόψεις.
Μετά τον Κήρινθο δημιουργήθηκαν, μέσα στο 2ο αιώνα, διάφορες ομάδες γνωστικίζουσες και ιουδαιοχριστιανικές αιρέσεις. Ο χριστιανισμός διαδόθηκε μέσα στον χώρο από τον οποίο ξεπήδησε. Οι πρώτοι χριστιανοί ήταν Ιουδαίοι οι οποίοι δεν μπορούσαν να ξεχωρίσουν τα πράγματα. Είχαν μια μεγάλη παράδοση πίσω τους, δεν μπορούσαν να ξεκαθαρίσουν το καθαρό μήνυμα του χριστιανισμού * Τέτοιες ομάδες ήταν οι Ναζωραίοι, οι Εβιωναίοι που δέχονταν τον Χριστό ως άνθρωπο που γεννήθηκε από την ένωση του Ιωσήφ με τη Μαρία.
Οταν βαφτίστηκε ήρθε το Αγιο Πνεύμα και του έδωσε κάποιες ιδιαίτερες δυνάμεις. Εδιναν σημασία στον Μωσαϊκό νόμο και το έργο του Χριστού το θεωρούσαν ως έργο ενός προφήτη και δασκάλου. Πίστευαν ότι ο Χριστός ήταν μία μετενσάρκωση.
* Μια άλλη ομάδα ήταν οι Ελκεσαίοι, που πήραν το όνομά τους από τον Ελκεσαίο, που ήταν ο αρχηγός τους. Δίδασκαν για τον Θεό, για τον υιό και για το Αγιο Πνεύμα. Το υιό τον ταύτιζαν μ’ έναν αρσενικό άγγελο και το άγιο πνεύμα μ’ έναν θηλυκό άγγελο. Τον υιό δεν τον ταύτιζαν με τον Ιησού αλλά μ’ έναν άνθρωπο. Το κέντρο της διδασκαλίας τους ήταν το «νέο βάπτισμα» όπως το έλεγαν, στο όνομα του ύψιστου θεού και του μεγάλου βασιλέως, του υιού, και στη διάρκεια της βάπτισης είχαν επτά μάρτυρες που ήταν σ’ ένα βιβλίο που είχε γράψει ο Ελκεσαίος. Καθένας από τους αρχηγούς των ομάδων αυτών, έγραφε και κάτι. Σύμφωνα με τον Αγιο Επιφάνιο, η διδασκαλία της αίρεσης ήταν απόκρυφη, δηλαδή χρησιμοποιούσαν την αστρολογία ή τη μαγεία.
* Στη Συρία εμφανίστηκαν γνωστικοί, όπως ήταν ο Σύμων ο Μάγος, όπως αναφέρει και η Καινή Διαθήκη. Ηθελε να εξαγοράσει από τους Αποστόλους τη δύναμη που είχε ο Χριστός. Ηταν καλλιεργημένος άνθρωπος, καταγόταν από την Παλαιστίνη και ερμήνευε τα κείμενα αλληγορικά. * Ο Μένανδρος, στη Συρία, χρησιμοποιούσε τη μαγεία. Πίστευε ότι ο κόσμος ήταν δημιούργημα των αγγέλων. Είχε κι αυτός ένα ειδικό βάπτισμαγια τους οπαδούς.
* Ο Σατορνείλος, ένας άλλος γνωστικός, καταγόταν από την Αντιόχεια της Συρίας. Ανακάτευε τα ανατολίτικα ρεύματα με τον χριστιανισμό. Μιλούσε κι αυτός για έναν άγνωστο θεό που δημιούργησε αγγέλους. Ελεγε ότι ο άνθρωπος δημιουργήθηκε από αγγέλους και ότι ο θεός των Ιουδαίων ήταν πολύ κακός, ότι υπάρχει Σατανάς και δαίμονες. Διέκρινε τους ανθρώπους σε καλούς ή κακούς από τη φύση τους και ότι ο Χριστός φαινόταν ως Σωτήρας. Απαγόρευε το γάμο και το σεξ.
* Στην Αίγυπτο, ο Βασιλείδης, που καταγόταν από τη Συρία, είχε ένα σύστημα που ήταν συνδυασμός τού γνωστικισμού πάνω σε μια επιστημονική βάση τής εποχής και την ιδέα ότι ο κόσμος δημιουργήθηκε από έναν θεό που ήταν μια απρόσωπη δύναμη.
Ο Χριστός είχε ανθρώπινη μορφή. Ηταν ένας άνθρωπος που ενώθηκε μ’ ένα πνεύμα που έστειλε η απρόσωπη δύναμη.
* Ο Ισίδωρος καταπολεμούσε τους οπαδούς του Βασιλείδη. Αυτός έλεγε ότι ο Βασιλείδης καταργούσε την ελευθερία του ανθρώπου. Αλλά επειδή υπερτόνιζε την ελευθερία, κατέληγε σε ασυδοσία. Η ηθική ζωή γι’ αυτόν ήταν αδιάφορη.
* Η έμπρακτη ανηθικότητα αποτελούσε τη βάση για τον Καρποκράτη, που ανέπτυξε το δικό του σύστημα που ήταν συνονθύλευμα από ποικίλα στοιχεία. Πήρε από τον Σαντορνείλο το μίσος για τον θεό των Ιουδαίων και εναντίον του νόμου, από τον Βασιλείδη τις θεωρητικές του αρχές και συνδύασε τις θεωρίες του πλατωνισμού για την ανάμνηση του κόσμου των ιδεών. Ελεγε ότι ο Χριστός ήταν απλός άνθρωπος, επειδή όμως η ψυχή του ήταν πολύ καθαρή διατήρησε μέσα του την ανάμνηση, γι’ αυτό και ο θεός πατήρ τού έδωσε δύναμη για να ξεφύγει από τους κακούς αγγέλους.
* Ο Βαλεντίνος, στην Αίγυπτο, δανείστηκε από τον πλατωνισμό ότι ο επίγειος κόσμος αποτελεί ένα αντίτυπο του ουράνιου κόσμου των ιδεών. Από την πανθεϊστική φιλοσοφία των Ινδών επίσης πήρε την ιδέα ότι η υλική ύπαρξη οφείλει την προέλευσή της σε πτώση και εκφυλισμό κάποιου ανώτερου κόσμου υπάρξεως. Οι οπαδοί του χωρίστηκαν στα δυο. Από τη μια η ανατολική σχολή και από την άλλη η ιταλική σχολή.
* Μεταξύ όλων αυτών και οι καϊνίτες, μια παραφυάδα της παραφυάδας. Ολες αυτές οι παραφυάδες είχαν ονόματα αλλόκοτα. Ο Αγιος Ειρηναίος, επίσκοπος της Λυών αναφέρει τρεις τέτοιες παραφυάδες: τους καϊνίτες, τους βαρβηλίτες και τους οφίτες.Οι καϊνίτες, άρχισαν τη δράση στο τέλος του 2ου μ.Χ. αιώνα, τιμούσαν τον Κάιν ως όργανο Σοφίας και ως εχθρό του δημιουργού θεού. Θεωρούσαν πως ο Κάιν είχε γεννηθεί από υψηλότερη δύναμη από εκείνη, που γέννησε τον αδερφό του, τον Αβελ.
Απέδιδαν ιδιαίτερες τιμές στον Ιούδα τον Ισκαριώτη, γιατί αυτός γνώριζε όλη την αλήθεια για όσα συνέβαιναν στους κόλπους της ομάδας των ανθρώπων του Ιησού Χριστού. Πρέσβευαν ότι ο Ιούδας ο Ισκαριώτης είναι ο ευεργέτης του ανθρώπινου γένους. Με την προδοσία του ματαίωσε τα σχέδια του Ιησού Χριστού να διαφθείρει και να νοθεύσει την αλήθεια. Γιόρταζαν την προδοσία του Ιούδα και ως βίβλο είχαν το Ευαγγέλιο του Ιούδα. Γι’ αυτούς μας δίνουν πληροφορίες ο επίσκοπος της Λυών Ειρηναίος, ο Τερτυλλιανός και ο επίσκοπος Κύπρου Επιφάνιος. Οι καϊνίτες κυνηγήθηκαν από θρησκευτικούς αντιπάλους τον 3ο – 4ο αιώνα.
* Οι Αδαμιανοί, στις λατρευτικές τους συνάξεις παρουσιάζονταν τελείως γυμνοί, γιατί είχαν την Εκκλησία ως παράδεισο. Είχαν ελεύθερες σαρκικές μίξεις, μέσω των οποίων θεωρούσαν ότι έτσι θα έφταναν στην πνευματική τελειότητα.
* Ο Βορβοριανοί, οι οποίοι λέγονταν έτσι γιατί ήταν «ακάθαρτοι και βορβορώδεις στο νου».
* Οι πιο …γαργαλιστικοί απ’ όλους ήταν οι …Στρατιωτικοί: είχαν ελεύθερες σαρκικές μίξεις μέσω των οποίων νόμιζαν ότι τελειοποιούνται πνευματικά για να φτάσουν στα επίπεδα του Χριστού. Ο ανοδικός κύκλος προέβλεπε 365 σαρκικές μίξεις, όσες και ο καθοδικός κύκλος. Οταν έφταναν τις 730 σαρκικές μίξεις θεωρούσαν ότι έφταναν το πνευματικό επίπεδο του Χριστού.
Οι ομάδες αυτές είχαν έναν δικό τους τρόπο για να κάνουν και τα μυστήρια. Κυρίως το βάπτισμα και τη θεία ευχαριστία, μέσω των οποίων επιδιωκόταν η κάθαρση από την αμαρτία και την πλήρωση της ψυχής. Στο βάπτισμα παρατηρούνταν ποικίλες θρησκευτικές πλύσεις και καθαρμοί που ήταν παρμένοι από τη βαβυλώνια και περσική θρησκεία και από πολλές ιουδαϊκές αιρέσεις. Γινόταν χρήση βαπτίσματος με νερό, φωτιά καιπνεύμα.
Στη θεία ευχαριστία γίνονταν πράξεις μαγικές. Πολλές φορές δινόταν μόνο ψωμί, άλλοτε γάλα και μέλι. Ο Επιφάνιος μνημονεύει και έναν άλλο τρόπο που γινόταν το μυστήριο που έκαναν οι Στρατιωτικοί. Αυτοί κοινωνούσαν σπέρμα ανδρικό το οποίο θεωρούσαν ως το σώμα του Χριστού και το Πάσχα μεταλάμβαναν «αίμα εκ της εμμήνου ρήσεως των γυναικών» το οποίο θεωρούσαν ως το αίμα του Χριστού.
* Στην ορθόδοξη παράδοση τα πράγματα είναι πολύ πιο απλά. Και τα περιγράφει με σαφήνεια ο Απόστολος Παύλος σε μια Επιστολή του που διαβάζεται τη Μεγάλη Παρασκευή. Λέει ο Παύλος: «Δεν ξέρετε ότι λίγο προζύμι φουσκώνει το ζυμάρι; Βγάλτε λοιπόν από ανάμεσά σας το παλιό προζύμι για να γίνετε καινούργιο ζυμάρι αφού πραγματικά είστε το προζύμι της αμαρτίας, γιατί η δική μας γιορτή του Πάσχα συνίσταται στο γεγονός ότι θυσιάστηκε για χάρη μας ο Χριστός. Ας γιορτάσουμε λοιπόν το Πάσχα με ψωμί που περιέχει την παλιά ζύμη, τη ζύμη της αμαρτίας και της πονηρίας, αλλά με το άζυμο ψωμί της αλήθειας»».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου